بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز، نخاع و اعصاب بینایی را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم می تواند از ضعف عضلانی تا کاهش بینایی متغیر باشد. آنها در طول عود بیماری بدتر می شوند و در زمان بهبودی بهبود می یابند.
بیماری ام اس چیست؟
دانشمندان دقیقاً نمی دانند که چه چیزی باعث بیماری ام اس می شود، اما آنها معتقدند که این یک اختلال خود ایمنی است که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تأثیر می گذارد. هنگامی که فردی به بیماری خودایمنی مبتلا می شود، سیستم ایمنی بدن به بافت سالم حمله می کند، همانطور که ممکن است به ویروس یا باکتری حمله کند. در مورد ام اس، سیستم ایمنی به غلاف میلین که رشته های عصبی را احاطه کرده و از آن محافظت می کند، حمله می کند و باعث التهاب می شود. میلین به اعصاب اجازه می دهد تا سیگنال های الکتریکی را به سرعت و کارآمد هدایت کنند.
علائم و نشانه های اولیه بیماری ام اس
از آنجایی که ام اس بر CNS که تمام اعمال بدن را کنترل می کند، تأثیر می گذارد، علائم می تواند هر بخشی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
شایع ترین علائم اولیه بیماری ام اس عبارتند از:
- ضعف عضلانی: افراد ممکن است به دلیل عدم استفاده یا تحریک به دلیل آسیب عصبی دچار عضلات ضعیف شوند.
- بی حسی و سوزن سوزن شدن: احساس سوزن سوزن شدن یکی از علائم اولیه ام اس است و می تواند صورت، بدن، بازوها و پاها را تحت تاثیر قرار دهد.
- علامت لرمیت: یک فرد ممکن است هنگام حرکت گردن خود احساسی مانند شوک الکتریکی را تجربه کند که به علامت لرمیت معروف است.
- مشکلات مثانه: ممکن است فردی در تخلیه مثانه خود مشکل داشته باشد یا نیاز به ادرار مکرر یا ناگهانی داشته باشد که به آن بی اختیاری فوری می گویند. از دست دادن کنترل مثانه از علائم اولیه ام اس است.
- مشکلات روده: یبوست می تواند باعث ایجاد نهفتگی مدفوع شود که می تواند منجر به بی اختیاری روده شود.
- خستگی: خستگی می تواند توانایی فرد برای عملکرد در محل کار یا خانه را تضعیف کند و یکی از شایع ترین علائم بیماری ام اس است.
- سرگیجه: اینها مشکلات رایج همراه با مشکلات تعادل و هماهنگی هستند.
- اختلال عملکرد جنسی: هم مرد و هم زن ممکن است علاقه خود را به رابطه جنسی از دست بدهند.
- اسپاسم عضلانی: این نشانه اولیه ام اس است. آسیب به رشته های عصبی در نخاع و مغز می تواند باعث اسپاسم عضلانی دردناک از جمله در پاها شود.
- لرزش: برخی از افراد مبتلا به ام اس ممکن است حرکات لرزشی غیرارادی را تجربه کنند.
- مشکلات بینایی: برخی از افراد ممکن است دید مضاعف یا تاری یا از دست دادن جزئی یا کلی بینایی را تجربه کنند. این معمولاً یک چشم را در یک زمان تحت تأثیر قرار می دهد. التهاب عصب بینایی می تواند باعث درد در هنگام حرکت چشم شود. مشکلات بینایی نشانه اولیه بیماری ام اس است.
- تغییرات راه رفتن و تحرک: ام اس می تواند راه رفتن افراد را به دلیل ضعف عضلانی و مشکلات تعادل، سرگیجه و خستگی تغییر دهد.
- تغییرات عاطفی و افسردگی: دمیلینه شدن و آسیب فیبرهای عصبی در مغز می تواند باعث تغییرات عاطفی شود.
- مشکلات یادگیری و حافظه: اینها می تواند تمرکز، برنامه ریزی، یادگیری، اولویت بندی و چند کار را دشوار کند.
- درد: درد یک علامت شایع در ام اس است. درد نوروپاتیک مستقیماً به دلیل ام اس است، در حالی که اسپاستیسیته یا سفتی عضلانی ممکن است باعث درد موضعی شود.
علائم کمتر رایج عبارتند از:
- سردرد
- از دست دادن شنوایی
- خارش
- مشکلات تنفسی
- تشنج
- اختلالات گفتاری
- مشکلات بلع
همچنین خطر عفونت ادراری، کاهش فعالیت و از دست دادن تحرک بیشتر است. اینها می توانند بر زندگی کاری و اجتماعی افراد تأثیر بگذارند.
در مراحل بعدی، افراد ممکن است تغییراتی را در ادراک و تفکر و همچنین حساسیت به گرما تجربه کنند. بیماری ام اس افراد را متفاوت تحت تاثیر قرار می دهد. برای برخی، با یک احساس ظریف شروع می شود و علائم آنها برای ماه ها یا سال ها پیشرفت نمی کند. گاهی اوقات علائم به سرعت در عرض چند هفته یا چند ماه بدتر می شوند.
تعداد کمی از افراد فقط علائم خفیف خواهند داشت و برخی دیگر تغییرات قابل توجهی را تجربه خواهند کرد که منجر به ناتوانی می شود. با این حال، اکثر مردم زمان هایی را تجربه می کنند که علائم بدتر شده و سپس بهبود می یابند.
علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست
دانشمندان واقعاً نمی دانند چه چیزی باعث ام اس می شود، اما عوامل خطر از منبع مورد اعتماد عبارتند از:
- سن: اکثر افراد در سنین 20 تا 40 سالگی تشخیص داده می شوند.
- جنسیت: اکثر اشکال ام اس دو برابر بیشتر از مردان در زنان تاثیر می گذارد.
- عوامل ژنتیکی: حساسیت ممکن است در ژن ها منتقل شود، اما دانشمندان بر این باورند که یک محرک محیطی برای ابتلا به ام اس، حتی در افرادی با ویژگی های ژنتیکی خاص، ضروری است.
- سیگار کشیدن: به نظر می رسد افرادی که سیگار می کشند بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند. آنها همچنین تمایل به ضایعات و کوچک شدن مغز بیشتری نسبت به افراد غیر سیگاری دارند.
- عفونت ها: قرار گرفتن در معرض ویروس هایی مانند ویروس اپشتین بار (EBV) یا مونونوکلئوز ممکن است خطر ابتلا به ام اس را در افراد افزایش دهد، اما تحقیقات ارتباط قطعی را نشان نداده است. سایر ویروس هایی که ممکن است نقش داشته باشند عبارتند از ویروس هرپس انسانی نوع 6 (HHV6) و پنومونی مایکوپلاسما.
- کمبود ویتامین D: ام اس در بین افرادی که کمتر در معرض نور شدید خورشید قرار می گیرند، شایع تر است، که برای بدن برای تولید ویتامین D ضروری است. برخی از کارشناسان فکر می کنند که سطوح پایین ویتامین D ممکن است بر نحوه عملکرد سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد.
- کمبود ویتامین B12: بدن هنگام تولید میلین از ویتامین B استفاده می کند. کمبود این ویتامین ممکن است خطر ابتلا به بیماری های عصبی مانند ام اس را افزایش دهد.
فاکتورهای محیطی در بروز بیماری ام اس
هر چند که نمی توان برای بیماری ام اس دلیل قطعی بیان کرد اما می توان برخی فاکتورهای محیطی را در این زمینه دخیل دانست. به عنوان مثال کسانی که از خط استوا دورترند، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند. اپیدمیولوژیست ها سعی می کنند تا با بررسی جغرافیا، جمعیت، سن، جنس و تاریخچه خانوادگی و قومی دلایل بروز این بیماری را کشف کنند. کمبود ویتامین دی در خون نیز می تواند یک عامل خطر برای بروز این نوع بیماری قلمداد شود. چاقی، سیگار کشیدن و سبک غذایی نادرست می توانند فرد را به این بیماری و دیگر بیماری ها سوق دهند.
همانطور که اشاره شد، چاقی نیز می تواند در بروز بیماری ام اس دخیل باشد. بررسی ها نشان داده اند، چاقی اگر از زمان کودکی و نوجوانی شکل گرفته باشد، ابتلا به خطر ام اس را افزایش می دهد. چاق شدن افراد می تواند باعث التهاب و فعالیت ام اس می شود.
ژنتیک نیز در بروز بیماری ام اس
بیماری ام اس هر چند که یک بیماری ارثی قلمداد نمی شود اما به این معنی هم نیست که این بیماری از نسلی به نسلی دیگر سرایت نکند. بررسی ها نشان داده اند نزدیک به دویست ژن وجود دارند که هر یک از آنها می توانند تا اندازه ای ریسک ابتلا به ام اس را افزایش دهند. این تحقیقات هنوز به درجه ای از قطعیت نرسیده اند و دانشمندان برای اثبات این نظریه در تلاش هستند.
عوامل عفونی در بیماری ام اس
در بروز بیماری ام اس می توان به برخی از عوامل عفونی نیز اشاره کرد. ویروس ها و باکتری های بسیاری می توانند در این زمینه نقش داشته باشند. ویروس هایی مانند سرخک، تبخال انسانی، اپشتین بار یا EBV، پنومونی کلامیدیا و … از جمله این موارد هستند. با این همه باز هم نمی توان با قطعیت در این زمینه نظر داد و مطالعات زیادی درباره این موضوع انجام می شود. در سالهای اخیر بررسی ویروس EBV که منجر به بروز مونونوکلئوز می شود، بسیار مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. بررسی ها و مطالعات در این زمینه نشان می دهند که عفونت EBV می تواند در بروز ام اس نقش داشته باشد.
