طب سنتی یکی از قدیمی ترین و کهن ترین شاخه های علوم پزشکی است که در جوامع مختلف و در نسل های گوناگون پیش از دوران پزشکی مدرن شکل گرفته است. این دانش مبتنی بر تجربه های زیستی و درمانی فرهنگ های متفاوت است که با هدف حفظ سلامتی، پیشگیری، تشخیص، بهبود و درمان بیماری های جسمی و روحی بکار می‌رود.
تاریخچه
طب سنتی در ایران به دو دوره تقسیم می‌شود: باستانی و اسلامی.
- باستانی شامل دانش پزشکی ایرانیان قبل از اسلام است که بر اساس منابع تاریخی، از هزاره سوم پیش از میلاد شروع شده است. این دانش در دوره های مختلف تاریخی ایران مانند دوره هخامنشی، اشکانی، ساسانی و پیش از آن توسعه و پیشرفت یافته است.
- اسلامی شامل دانش پزشکی ایرانیان پس از اسلام است که با تأثیر از طب یونانی، هندی، چینی و عربی شکل گرفته است. این دانش در دوره های مختلف تاریخی اسلامی مانند دوره عباسی، سامانی، غزنوی، سلجوقی، صفوی، قاجار و پهلوی ادامه یافته است.
اصول
طب سنتی بر اساس 4 اصل اساسی بنا شده است که عبارتند از:
مزاج شناسی
مزاج به معنای ترکیب و تعادل اجزای بدن است که از چهار عنصر اصلی یعنی آب، باد، آتش و خاک تشکیل شده است. هر فرد بر اساس مزاج خود به یکی از چهار گروه تقسیم می‌شود که عبارتند از: سوداوی (سرد و خشک)، صفراوی (گرم و خشک)، بلغمی (سرد و تر) و … . مزاج شناسی به پزشک کمک می‌کند تا بتواند بیماری ها را تشخیص دهد و درمان مناسب را انتخاب کند.
طبع شناسی
طبع به معنای خاصیت و کیفیت اجسام و مواد است که از چهار خاصیت اصلی یعنی گرمی، سردی، خشکی و تری تشکیل شده است. هر جسم و ماده بر اساس طبع خود به یکی از چهار گروه تقسیم می‌شود که عبارتند از: گرم و خشک، گرم و تر، سرد و تر و سرد و خشک. طبع شناسی به پزشک کمک می‌کند تا بتواند خواص و اثرات مواد و دارو ها را بشناسد و با توجه به مزاج بیمار مصرف کند.
علت شناسی
علت شناسی به معنای شناخت علل و عوامل موثر بر بیماری ها و سلامتی است. طب سنتی بر این باور است که هر بیماری علت خاص خود را دارد و برای درمان آن باید علت را برطرف کرد. علل بیماری ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد که عبارتند از: داخلی (مانند ناهنجاری های فیزیولوژیکی و روانی)، خارجی (مانند عوامل محیطی و زیستی) و مختلط (مانند تغذیه نامناسب و عادات بد).
عرضه شناسی
عرضه شناسی به معنای شناخت ساختار و کارکرد اعضای بدن است. طب سنتی بر این باور است که بدن انسان از چندین عضو تشکیل شده است که هر کدام نقش مهمی در حفظ سلامتی دارند.
روش های درمانی طب سنتی
طب سنتی از روش های متنوعی برای درمان بیماری ها و ارتقای سلامتی استفاده می‌کند که عبارتند از:
تغذیه
به معنای انتخاب و مصرف مواد غذایی مناسب با مزاج فرد و بیماری است. طب سنتی بر این باور است که هر ماده غذایی طبع خاص خود را دارد و بر اساس آن می‌تواند مزاج فرد را تغییر دهد. بنابراین، با توجه به نوع بیماری و مزاج بیمار، باید مواد غذایی متعادل و متناسب را انتخاب و مصرف کرد.
دارو
به معنای استفاده از مواد و دارو های گیاهی، حیوانی و معدنی برای درمان بیماری ها است. طب سنتی از دانش گسترده‌ای در زمینه خواص و اثرات مواد و دارو ها برخوردار است و با توجه به علت و عرضه بیماری، دارو های مناسب را تجویز می‌کند. دارو های طب سنتی می‌توانند به صورت قرص، شربت، پماد، کرم، چای، عرقیجات، دمنوش، پودر، کپسول و غیره مصرف شوند.
جراحی
به معنای استفاده از ابزار و تکنیک های جراحی برای درمان بیماری هایی است که با روش های دیگر قابل درمان نیستند. طب سنتی از روش های جراحی پیشرفته‌ای برخوردار است که در برخی موارد حتی از جراحی مدرن نیز برتری دارند.
مکمل
به معنای استفاده از روش های غیردارویی و غیرجراحی برای کمک به درمان بیماری ها و افزایش سلامتی است. طب سنتی از روش های مکمل متنوعی استفاده می‌کند که عبارتند از: ماساژ، آروماتراپی، گل‌درمانی، موسیقی‌درمانی، یوگا، تنفس درمانی، لیزر اکوپانکچر، طب معنوی و غیره.
نتیجه گیری
طب سنتی یکی از قدیمی ترین و کهن ترین شاخه های علوم پزشکی است که در جوامع مختلف و در نسل های گوناگون پیش از دوران پزشکی مدرن شکل گرفته است. در ایران به دو دوره تقسیم می‌شود: طب سنتی باستانی و طب سنتی اسلامی. طب سنتی بر اساس چهار اصل اساسی بنا شده است و همچنین از روش های متنوعی برای درمان بیماری ها و ارتقای سلامتی استفاده می‌کند. طب سنتی یک دانش ارزشمند و میراثی از تمدن ایرانی است که می‌تواند در حل مشکلات پزشکی و بهبود کیفیت زندگی مردم مؤثر باشد. این دانش نیازمند حمایت و توسعه دولت و مردم است تا بتواند جایگاه خود را در علوم پزشکی مدرن بازیابد و به نفع جامعه به کار گرفته شود.
