علائم اکسیژن خون پایین می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات ریوی و قلبی رخ دهد و علائم متعددی در پی داشته باشد. اکسیژن به عنوان یکی از ضروری‌ترین عناصر برای زنده ماندن بدن انسان عمل می‌کند و کمبود آن می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد. در این مقاله از ساختمان سلامت به بررسی علائم اکسیژن خون پایین و دلایل بروز این وضعیت می‌پردازیم. شناخت این علائم می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کرده و از آسیب‌های جدی جلوگیری کند.
علائم کاهش اکسیژن خون
کاهش اکسیژن خون، یا همان هیپوکسی (Hypoxia) و هیپوکسمی (Hypoxemia)، زمانی رخ می‌دهد که سطح اکسیژن در بدن یا خون به میزان کافی نیست. این وضعیت می‌تواند منجر به بروز علائم متفاوتی شود که شدت آن‌ها از خفیف تا شدید متغیر است. در ادامه، به شایع‌ترین علائم این وضعیت می‌پردازیم:
ضربان قلب و تنفس سریع
یکی از اولین علائم کاهش اکسیژن خون، افزایش ضربان قلب و تنفس سریع است. در حالت عادی، بدن برای جبران کاهش اکسیژن دریافتی، ضربان قلب را افزایش می‌دهد تا خون بیشتری را به بافت‌ها برساند. به همین دلیل، افراد مبتلا به هیپوکسی معمولاً ضربان قلب بالاتری در حالت استراحت دارند. در موارد حاد، تعداد تنفس افراد نیز به بیش از 24 بار در دقیقه می‌رسد.
تنگی نفس
تنگی نفس یکی از بارزترین نشانه‌های اکسیژن خون پایین است. این حالت ممکن است در حالت استراحت و حتی حین خواب رخ دهد و گاهی افراد را از خواب بیدار کند. این مشکل می‌تواند همراه با خس‌خس سینه نیز ظاهر شود و فرد احساس کند که قادر به تنفس کامل نیست. ضعف تنفس در افراد با بیماری‌های ریوی مزمن یا حملات آسم نیز به شدت افزایش می‌یابد.
تغییر رنگ پوست
یکی از علائم ظاهری کاهش اکسیژن خون تغییر رنگ پوست به سمت کبودی و بنفش است، به ویژه در نواحی لب‌ها و نوک انگشتان. کمبود اکسیژن در خون باعث می‌شود که گلبول‌های قرمز خون نتوانند به درستی اکسیژن را به بافت‌ها برسانند و همین موضوع موجب تغییر رنگ پوست می‌شود. افراد با رنگ پوست تیره معمولاً تغییر رنگ را در لب‌ها، لثه‌ها و اطراف چشم‌ها تجربه می‌کنند.
گیجی و ناتوانی در تمرکز
یکی دیگر از علائم اکسیژن خون پایین، گیجی و ناتوانی در تمرکز است. افرادی که با هیپوکسی مواجه هستند، ممکن است نتوانند به درستی فکر کنند یا تصمیمات سریع بگیرند. این حالت معمولاً ناشی از کاهش اکسیژن رسانی به مغز است که می‌تواند به اختلالات شناختی منجر شود.
سرفه‌های مداوم
افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی مانند آسم معمولاً دچار سرفه‌های مداوم هستند. در واقع، حملات آسم شدید می‌تواند یکی از دلایل اصلی هیپوکسی باشد. سرفه به عنوان یک واکنش طبیعی بدن به کمبود اکسیژن در ریه‌ها اتفاق می‌افتد، اما این حالت اگر تداوم یابد می‌تواند خود به مشکلات بیشتری منجر شود.
سرگیجه و عدم تعادل
احساس سرگیجه یکی دیگر از علائم شایع اکسیژن خون پایین است. وقتی اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد، افراد ممکن است دچار سرگیجه و ضعف شوند. این حالت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد به طور ناگهانی از حالت نشسته یا خوابیده بلند می‌شود و برای مدت کوتاهی احساس عدم تعادل دارد. در موارد شدیدتر، این حالت می‌تواند به بی‌هوشی منجر شود.
ضعف عضلات
اکسیژن خون پایین می‌تواند باعث ضعف عضلات شود، زیرا عضلات بدون اکسیژن نمی‌توانند به درستی عمل کنند. عضلات بدون تامین اکسیژن کافی فقط برای مدت محدودی می‌توانند انرژی مصرف کنند و به زودی دچار ضعف خواهند شد. این علامت معمولاً با تنگی نفس همراه است و نشانه‌ای از ناکافی بودن اکسیژن در سراسر بدن می‌باشد.
خستگی مزمن
افرادی که دچار کاهش اکسیژن خون هستند معمولاً احساس خستگی مداوم دارند. این نوع خستگی متفاوت از خستگی ناشی از فعالیت بدنی یا کم‌خوابی است و به طور مداوم و مزمن ادامه دارد. هیچ میزان خواب یا استراحت نمی‌تواند این خستگی را بهبود ببخشد و افراد معمولاً احساس می‌کنند که توان انجام فعالیت‌های روزمره خود را ندارند.
اضطراب و تپش قلب
اضطراب و تپش قلب می‌تواند از دیگر علائم اکسیژن خون پایین باشد. بدن برای جبران کاهش اکسیژن، قلب را مجبور به کار بیشتر می‌کند و این امر می‌تواند باعث تپش قلب شدید و احساس اضطراب شود. افرادی که به صورت ناگهانی دچار اضطراب و تپش قلب می‌شوند و قبلاً چنین علائمی نداشته‌اند، ممکن است به دلیل کاهش اکسیژن خون با این وضعیت مواجه باشند.
سردرد همراه با عدم تعادل
سردرد یکی از علائم متداول کمبود اکسیژن است. این سردردها می‌توانند همراه با احساس سرگیجه و عدم تعادل رخ دهند و نشان‌دهنده نیاز بدن به اکسیژن بیشتر باشند. وقتی که مغز به مقدار کافی اکسیژن دریافت نکند، این علائم به طور متناوب بروز می‌کند و فرد احساس سردرگمی و گیجی دارد.
دلایل کاهش اکسیژن خون
کاهش اکسیژن خون یا همان هیپوکسی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت اشاره خواهیم کرد:
بیماری‌های ریوی
بیماری‌های ریوی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و آسم می‌توانند به کاهش اکسیژن خون منجر شوند. این بیماری‌ها باعث می‌شوند که تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن در ریه‌ها به درستی صورت نگیرد و فرد دچار هیپوکسی شود.
بیماری‌های قلبی
مشکلات قلبی مانند نارسایی قلبی نیز می‌توانند به کاهش اکسیژن خون منجر شوند. قلب مسئول پمپاژ خون غنی از اکسیژن به سراسر بدن است و اگر نتواند به درستی کار کند، سطح اکسیژن در خون کاهش می‌یابد.
کم‌خونی
کم‌خونی یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، یکی دیگر از دلایل کاهش اکسیژن خون است. گلبول‌های قرمز وظیفه حمل اکسیژن به بافت‌های بدن را دارند و در صورت کاهش تعداد آن‌ها، بدن نمی‌تواند به اندازه کافی اکسیژن دریافت کند.
مسمومیت با مونوکسید کربن
مونوکسید کربن گاز بی‌رنگ و بی‌بویی است که با هموگلوبین در خون ترکیب شده و جایگزین اکسیژن می‌شود. این گاز می‌تواند منجر به مسمومیت و کاهش شدید اکسیژن خون گردد که در صورت عدم درمان فوری، خطرات جدی به دنبال خواهد داشت.
جمع‌بندی
در این مقاله دیدیم درمان اکسیژن خون پایین بستگی به علت بروز آن دارد. در مواردی که مشکلات ریوی یا قلبی عامل کاهش اکسیژن هستند، درمان‌های مناسب باید با توجه به نوع بیماری انجام شود. برای افراد مبتلا به کم‌خونی، مصرف مکمل‌های آهن یا درمان‌های مشابه می‌تواند مفید باشد.
