شیمی درمانی یکی از متداول ترین روش های درمان سرطان است که می تواند برای بسیاری از بیماران حیاتی باشد. با این حال، شیمی درمانی دارای عوارضی است که می تواند کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله از ساختمان سلامت به بررسی عوارض شیمی درمانی و به ویژه عوارض عصبی ناشی از این درمان ها خواهیم پرداخت. یکی از رایج ترین و دردناک ترین این عوارض، نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی است که می تواند به صورت درد، بی حسی و سایر مشکلات عصبی خود را نشان دهد.
نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی
در حالی که شیمی درمانی به طور مؤثر سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد، متاسفانه سلول های سالم بدن نیز تحت تأثیر قرار می گیرند. یکی از این مشکلات، نوروپاتی محیطی است که به آسیب به اعصاب محیطی گفته می شود. این آسیب می تواند به درد شدید و مزمن، بی حسی و احساس گزگز در بدن منجر شود. طبق گزارشات جدید، از هر ۱۰ بیمار سرطانی که تحت درمان شیمی درمانی قرار می گیرند، ۴ نفر دچار این مشکل می شوند. تحقیقات نشان داده اند که نوروپاتی محیطی در بیمارانی که از داروهای شیمی درمانی مبتنی بر پلاتین یا تاکسان ها استفاده می کنند، شایع تر است. این داروها اگرچه به طور مؤثر به نابودی سلول های سرطانی کمک می کنند، اما به سلول های عصبی سالم نیز آسیب می زنند و باعث بروز مشکلات عصبی می شوند.
علائم نوروپاتی محیطی
علائم نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی می تواند متفاوت باشد. برخی از بیماران ممکن است احساس بی حسی یا ضعف در اندام های خود داشته باشند، در حالی که دیگران ممکن است دچار سوزش، گزگز یا درد شدید در دست ها و پاها شوند. این علائم می توانند به تدریج بدتر شوند و زندگی روزمره بیمار را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر این، بسیاری از بیماران نیز مشکلاتی در حفظ تعادل و هماهنگی حرکات خود پیدا می کنند که می تواند به خطرات جدی مانند زمین خوردن منجر شود. مطالعات اخیر نشان داده اند که بیماران مبتلا به سرطان ریه به ویژه در معرض خطر ابتلا به نوروپاتی محیطی هستند. این بیماران معمولاً نیاز به درمان های شیمی درمانی طولانی مدت و چندین دوره ای دارند که می تواند موجب تشدید این عارضه شود.
دلایل بروز نوروپاتی محیطی
بروز نوروپاتی محیطی به دلیل آسیب داروهای شیمی درمانی به اعصاب محیطی است. داروهای شیمی درمانی به ویژه داروهای مبتنی بر پلاتین و تاکسان، در فرایند مبارزه با سلول های سرطانی باعث آسیب به اعصاب سالم می شوند. این آسیب به ویژه بر سلول های عصبی که مسئول انتقال سیگنال ها به مغز و سایر بخش های بدن هستند، تاثیر می گذارد. در صورتی که آسیب به این اعصاب شدید باشد، سیگنال های عصبی به درستی منتقل نمی شوند که می تواند باعث بروز مشکلاتی مانند درد عصبی، بی حسی و مشکلات حرکتی شود. در بسیاری از موارد، این مشکلات ممکن است تا مدت ها پس از اتمام دوره درمان شیمی درمانی ادامه داشته باشند.
شیوع نوروپاتی محیطی در بین بیماران
محققان در یک مطالعه جهانی که شامل بیش از ۱۱۰۰۰ بیمار از ۲۸ کشور بود، به بررسی میزان شیوع نوروپاتی محیطی در بیماران سرطانی پرداختند. نتایج نشان داد که بیش از ۴۱ درصد از بیماران تحت درمان با شیمی درمانی، دچار درد عصبی و نوروپاتی محیطی می شوند که این مشکل حداقل ۳ ماه یا بیشتر ادامه می یابد. این تحقیق نشان داد که بیماران تحت درمان با داروهای شیمی درمانی مبتنی بر پلاتین و تاکسان ها بیشترین درصد از مبتلایان به نوروپاتی محیطی را تشکیل می دهند. در واقع، بیش از ۴۱ درصد از بیمارانی که تحت درمان با پلاتین قرار گرفتند، و بیش از ۳۸ درصد از بیمارانی که از تاکسان ها استفاده کردند، از این مشکل رنج می برند.
عوارض دیگر شیمی درمانی
علاوه بر نوروپاتی محیطی، شیمی درمانی می تواند عوارض دیگری نیز ایجاد کند. برخی از این عوارض ممکن است به طور موقت و برخی دیگر به طور دائمی باشند. از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب به سیستم گوارشی: شیمی درمانی می تواند باعث تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست شود که می تواند بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر منفی بگذارد.
- ریزش مو: یکی از عوارض شیمی درمانی که تقریباً برای بیشتر بیماران اتفاق می افتد، ریزش مو است. این مسئله می تواند بر روحیه بیمار تأثیر گذاشته و به نگرانی های روانی منجر شود.
- ضعف سیستم ایمنی: شیمی درمانی می تواند باعث کاهش شمار گلبول های سفید خون شود، که این مسئله موجب ضعف سیستم ایمنی و افزایش احتمال عفونت های مختلف می شود.
- مشکلات قلبی: برخی از داروهای شیمی درمانی ممکن است به قلب آسیب رسانده و مشکلاتی مانند کاهش عملکرد قلبی ایجاد کنند.
- اختلالات ذهنی و روانی: بسیاری از بیماران بعد از اتمام درمان شیمی درمانی دچار مشکلات حافظه و تمرکز می شوند. این حالت که به نام “کیمی براین” شناخته می شود، ممکن است به کاهش کیفیت زندگی منجر شود.
راهکارهای کاهش عوارض شیمی درمانی
برای کاهش عوارض شیمی درمانی، برخی راهکارها وجود دارد که می توانند به بیماران کمک کنند. به عنوان مثال، برای کاهش نوروپاتی محیطی، پزشکان می توانند داروهای مسکن یا درمان های مکمل مانند فیزیوتراپی را تجویز کنند. همچنین، استفاده از داروهای خاص برای کنترل تهوع و استفراغ می تواند از مشکلات گوارشی جلوگیری کند.
نتیجه گیری
شیمی درمانی یکی از مهم ترین روش های درمان سرطان است که می تواند عوارض زیادی برای بیماران به همراه داشته باشد. از جمله این عوارض، نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی است که به مشکلات عصبی دردناک و مزمن منجر می شود. بیماران باید از این عوارض آگاه باشند و با مشاوره پزشک خود راه های پیشگیری و مدیریت این مشکلات را پیدا کنند. در نهایت، با پیشرفت های پزشکی و درمانی جدید، امکان کاهش عوارض شیمی درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران بیشتر شده است. با این حال، شیمی درمانی همچنان یک چالش مهم در درمان سرطان است که نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد.
