واریس یا واریس وریدی یکی از شایع ترین اختلالات عروقی در جهان است که اغلب در ناحیه پاها و به خصوص در ساق و مچ پا دیده می شود. این بیماری به دلیل اختلال در عملکرد دریچه های وریدی و کاهش بازگشت خون به قلب به وجود می آید و می تواند منجر به گشادی، پیچ خوردگی و التهاب وریدها شود. علائم اولیه واریس معمولاً خفیف هستند و اغلب نادیده گرفته می شوند، اما شناسایی زودهنگام آن ها می تواند در پیشگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی نقش مؤثری ایفا کند که موضوع این مقاله از ساختمان سلامت است.
در بین علائم اولیه واریس، دو نشانه یعنی احساس سنگینی در پاها و سردی در کف پا به عنوان نشانه های هشداردهنده ای شناخته شده اند که می توانند از مدت ها قبل از بروز نشانه های ظاهری واریس ظاهر شوند. بررسی های انجام شده توسط محققان دانشگاه پزشکی چونشان تایوان روی بیش از هشت هزار بیمار نشان داد که این دو علامت می توانند نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام واریس ایفا کنند.
چرا سردی کف پا می تواند نشانه ای از واریس باشد؟
سردی در ناحیه کف پا اغلب به عنوان یک علامت گذرا و بی اهمیت در نظر گرفته می شود، اما یافته های علمی اخیر حاکی از آن است که این نشانه می تواند به ویژه در افراد میانسال و سالمندان، هشداری برای شروع فرآیند واریسی شدن وریدها باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده در تایوان، افرادی که از سردی مداوم در پاها شکایت داشتند، سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به واریس قرار داشتند.
دلیل اصلی این پدیده کاهش جریان خون طبیعی در عروق وریدی است. وقتی عملکرد دریچه های سیاهرگی مختل می شود، خون به سختی از اندام های تحتانی به سمت قلب بازمی گردد. این مسئله می تواند موجب کاهش دمای موضعی در پاها شود و فرد دچار حس سردی در کف پاها گردد.
احساس سنگینی در پاها؛ علامتی مهم در شناسایی واریس
از دیگر علائم اولیه واریس، می توان به احساس سنگینی در پاها اشاره کرد. این احساس معمولاً در پایان روز یا پس از ایستادن طولانی مدت تشدید می شود و همراه با نوعی خستگی عمیق و ماندگار در عضلات ساق پا بروز می کند.
در شرایط طبیعی، سیستم وریدی وظیفه بازگرداندن خون به سمت قلب را دارد. اما در صورت وجود اختلال در این سیستم، خون در وریدها تجمع پیدا کرده و باعث افزایش فشار داخلی عروق می شود. این افزایش فشار به مرور منجر به احساس سنگینی، ورم و در مراحل پیشرفته تر، درد و گرفتگی عضلانی خواهد شد.
جالب است بدانید طبق یافته های تحقیقاتی، احساس سنگینی در پاها خطر ابتلا به واریس را تا چهار برابر افزایش می دهد. اگر این علامت همراه با سردی کف پا ظاهر شود، احتمال ابتلا به واریس به صورت ترکیبی، به بیش از دو برابر بیشتر از شرایط عادی خواهد رسید.
ارتباط بین شغل و واریس: ایستادن طولانی مدت یک عامل خطرساز
عوامل متعددی در بروز واریس نقش دارند که یکی از آن ها، نوع فعالیت شغلی فرد است. مشاغلی که نیاز به ایستادن طولانی مدت دارند، نظیر معلمی، آرایشگری، پرستاری، فروشندگی و مشاغل خدماتی، با افزایش احتمال ابتلا به واریس مرتبط هستند.
بر اساس مطالعه تایوانی، افرادی که روزانه ساعات طولانی در حالت ایستاده هستند، تا ۴۵ درصد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به واریس قرار دارند. علت اصلی این امر آن است که ایستادن مداوم بدون تحرک کافی باعث تجمع خون در وریدهای پا شده و فشار داخلی آن ها را افزایش می دهد. این افزایش فشار یکی از فاکتورهای اصلی در ضعیف شدن دیواره های عروقی و ایجاد علائم اولیه واریس است.
نشانه های دیگر که نباید نادیده گرفته شوند
علاوه بر سردی پاها و احساس سنگینی در پاها، نشانه های دیگری نیز می توانند زنگ خطر ابتلا به واریس باشند. از جمله:
- درد مبهم در پاها که بدون دلیل مشخص و اغلب در پایان روز بروز می کند.
- تورم خفیف در مچ پا یا ساق پا که با استراحت بهبود می یابد.
- خارش در ناحیه وریدهای سطحی که می تواند نشانه التهاب ورید باشد.
- تپش یا نبض در پاها که گاهی همراه با کرختی یا بی حسی است.
- گرفتگی عضلانی شبانه به ویژه در ناحیه ساق پا.
اگرچه این علائم ممکن است به تنهایی چندان نگران کننده به نظر نرسند، اما در ترکیب با یکدیگر می توانند از بروز یک مشکل جدی حکایت داشته باشند.
تفاوت علائم اولیه با واریس پیشرفته
در مراحل اولیه، واریس ممکن است تنها با احساس سنگینی در پاها یا سردی کف پا خود را نشان دهد، در حالی که در مراحل پیشرفته تر، فرد ممکن است با برجستگی واضح وریدها، تغییر رنگ پوست، زخم های پوستی مزمن و حتی خونریزی های وریدی روبه رو شود.
مهم ترین تفاوت بین علائم اولیه و علائم پیشرفته در شدت، ماندگاری و قابلیت بازگشت آن ها به حالت طبیعی است. برای مثال، سردی پا در مراحل اولیه ممکن است با استراحت یا تغییر وضعیت بهبود یابد، اما در واریس پیشرفته، این نشانه دائمی و آزاردهنده خواهد بود.
اهمیت شناسایی زودهنگام علائم اولیه واریس
شناخت و توجه به علائم اولیه واریس اهمیت زیادی دارد زیرا با مداخله زودهنگام می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. امروزه روش های متعددی برای تشخیص زودهنگام واریس وجود دارد، از جمله سونوگرافی داپلر که می تواند با دقت بالا جریان خون در عروق را بررسی کرده و اختلالات احتمالی را مشخص کند.
در صورتی که فردی دچار سردی مکرر در پاها یا احساس سنگینی مزمن در اندام های تحتانی باشد، لازم است برای بررسی های تخصصی به پزشک مراجعه کند. تشخیص به موقع نه تنها موجب کاهش خطر پیشرفت بیماری می شود، بلکه می تواند کیفیت زندگی فرد را نیز بهبود بخشد.
چه کسانی بیشتر در معرض علائم اولیه واریس هستند؟
واریس اغلب در زنان شایع تر از مردان است، به ویژه در دوران بارداری، یائسگی یا استفاده طولانی مدت از قرص های ضدبارداری. عوامل ژنتیکی، سن بالای ۴۰ سال، چاقی، بی تحرکی، یبوست مزمن و پوشیدن لباس های تنگ نیز می توانند احتمال بروز علائم اولیه واریس را افزایش دهند.
به ویژه زنانی که در خانواده شان سابقه ابتلا به واریس وجود دارد، باید نسبت به نشانه هایی مانند احساس سنگینی در پاها یا سردی در کف پا حساس باشند و در صورت مشاهده این علائم، از نظر پزشکی مورد بررسی قرار گیرند.
نتیجه گیری
واریس یک اختلال شایع ولی قابل پیشگیری است، به شرط آنکه نشانه های اولیه آن به موقع شناسایی شود. توجه به احساس سنگینی در پاها و سردی در کف پا می تواند در مراحل اولیه زنگ خطری جدی باشد. افزایش آگاهی عمومی درباره علائم اولیه واریس و ترویج سبک زندگی سالم، نقش بسیار مهمی در کاهش شیوع این بیماری خواهد داشت.
