چرا روده تحریک‌پذیر می‌شه؟

 

روده تحریک‌پذیر (IBS) یک مشکل گوارشی هست که باعث درد شکم، نفخ و تغییرات حرکات روده و عوارضی مثل دل‌درد، اسهال، یبوست یا حتی هر سه بطور همزمان میشود. برای خیلی‌ها، علائم IBS برنامه‌های روزمره آنها را بهم ریخته و کیفیت زندگی را کم مینماید.

 

سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) معمولاً یک بیماری طولانی‌مدت است. علائم آن شامل درد یا ناراحتی شکمی، گرفتگی، نفخ، یبوست و اسهال است. خوشبختانه این بیماری خطر سرطان روده بزرگ را افزایش نداده و آسیب دائمی به روده وارد نمی‌کند.

 

علت IBS چیست؟

پزشکان قطعی نمی‌دانند چه چیزی باعث IBS می‌شود، اما مطالعات علتها را به عملکرد غیرطبیعی اعصاب و عضلات در دستگاه گوارش و سیگنال‌های ارتباطی بین روده و مغز، تغییرات میکروبیوم روده، حرکت روده یا عملکرد سیستم ایمنی نسبت میدهند. نقش هر کدام از اینها در هر انسانی فرق دارد.

بیشتر افراد می‌توانند با تغییرات ساده در سبک زندگی، قادرند IBS را مدیریت کنند. این بیماری حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

انواع روده تحریک‌پذیر IBS

پژوهشگران چهار نوع IBS را شناسایی کرده‌اند:

• IBS با اسهال (IBS-D)
• IBS با یبوست (IBS-C)
• IBS ترکیبی (IBS-M) که بین یبوست و اسهال متناوب است.
• IBS بدون طبقه‌بندی (IBS-U) برای افرادی که در دیگر دسته‌ها قرار نمی‌گیرند.

 

علائم سندروم روده تحریک پذیر IBS

شایع‌ترین علائم IBS شامل دل درد یا دل پیچه هنگام حرکات روده است. سایر علائم IBS خفیف یا شدید عبارتند از :

• اضطراب و افسردگی
• نفخ
• یبوست
• اسهال
• یبوست متناوب با اسهال
• وجود مخاط در مدفوع
• گرفتگی (معمولاً در نیمه پایینی شکم) که پس از دفع مدفوع بهتر می‌شود و پس از غذا خوردن بدتر
• خستگی
• مدفوع سخت‌ یا شل‌
• سردرد
• سوزش معده و سوءهاضمه
• استرس

 

روش‌ تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر

پزشک درباره علائم و سابقه پزشکی سؤال می‌کند؛ زیرا IBS می‌تواند در خانواده‌ به ارث برسد. سپس معاینه فیزیکی انجام و درباره نوع دل درد سؤال مینماید. تشخیص IBS فرایندی است برای رد کردن بیماری‌های جدی‌تر مانند کولیت اولسراتیو، سرطان روده بزرگ و بیماری سلیاک.

• آندوسکوپی فوقانی (EGD)
• سی‌تی اسکن
• کولونوسکوپی

 

 

درمان‌ IBS شامل موارد زیر است :

برنامه‌ مناسب درمان شامل تغییرات رژیم غذایی، دارو و روان درمانی برای مدیریت استرس است.

• آنتی‌بیوتیک‌: رفع عفونت.
• داروهای ضدکولینرژیک: که اسپاسم‌های روده را کاهش می‌دهد.
• داروهای ضداسهال : مثل گرانول پلانتاژل دینه ، قرص لوپرامید، قرص ایمودیوم
• داروهای ضد یبوست : مثل قرص سی لاکس یا گرانول پسیلیوم دینه، دایمولاکس، روغن کرچک
• داروهای ضد نفخ و دل‌درد : مثل شربت گرایپ واتر، قرص سینارکول و قرص گاسترودین دینه
• حذف مواد غذایی نفاخ که عبارت‌اند از:

سبزیجات: کنگرفرنگی، مارچوبه، لوبیا، کلم، گل‌کلم، سیر، عدس، قارچ، پیاز، نخود فرنگی.

میوه‌ها: سیب، زردآلو، توت سیاه، گیلاس، انبه، شلیل، گلابی، آلو، هندوانه و آب‌میوه‌های حاوی این میوه‌ها.

شیرینی‌جات: آب‌نبات، آدامس و محصولات حاوی سوربیتول، مانیتول، زایلیتول و مالتیتول.

لبنیات: شیر، پنیر، ماست و بستنی.

غلات: گندم و چاودار.

عسل و محصولات حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا.

• مکمل‌های فیبری محلول : مصرف ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر در روز می‌تواند برای IBS همراه با یبوست مفید باشد، زیرا مدفوع را نرم‌ کرده و عبور را آسان‌تر می‌کند.
• لذت از زندگی : خواب کافی، فعالیت‌هایی مانند یوگا، پیاده‌روی، موسیقی، مطالعه و…
• مصرف داروهای خاص IBS برای موارد شدید: لینک داروها
  

مشکل ارتباط مغز و روده

ارتباط مغز و روده یک شبکه ارتباطی است که بین دستگاه گوارش و مغز وجود دارد و تمام کارهای بدن مثل هضم را تنظیم می‌کند.

وقتی این سیستم درست کار نماید، حس‌های عادی مثل حرکت غذا در روده معمولاً حس نمی‌شه. اما اگر این ارتباط دچار مشکل گردد، حساسیت روده زیاد شده و شما حس میکنید وقتی غذا از روده رد میشود؛ دچار دل درد یا سایر ناراحتی مرتبط گوارشی شده اید.

این مشکل می‌تواند حرکت روده را هم تغییر بدهد. روده ممکنه غذا را خیلی سریع رد کنه (که باعث اسهال می‌شه) یا خیلی کند (که به یبوست می‌رسه).

چیزای مختلفی میتوانند این تعادل را بهم بزنند، مثلاً:

• استرس : استرس کوتاه‌مدت یا طولانی‌مدت باعث مشکل ارتباط مغذی شده و حرکت روده نامتعادل میشود.
• تجربه ناخوشایند بچگی (ترومای ناشی از PTSD) : خیلی از آدمهایی که IBS دارند میگویند در بچگی‌شون استرس یا تجربه‌های سخت داشتن که ممکنه در این مشکل نقش داشته باشد.
• اضطراب و افسردگی : مشکلات روانی در اشخاصی که IBS دارن خیلی شایع است و معمولا علائم شدیدتر خواهد بود.
• حساسیت زیاد روده: بعضی‌ها وقتی روده‌شون کار می‌کنه، درد شدیدی حس می‌کنن، چون سیستم عصبی‌شون سیگنال‌های درد قوی‌تری به مغز می‌فرسته.

 

2. بهم ریختگی میکروبیوم روده

میکروبیوم روده یعنی توده باکتریهای مفید که در دستگاه گوارش زندگی و در هضم – ایمنی بدن نقش دارند. ولی وقتی این تعادل بهم بخورد — یعنی باکتری‌های مفید کم شده و باکتری‌های مضر زیاد — که به آن «دیسبیوز» میگویند.

تحقیقات نشان می‌دهد که خیلی از کسانی که IBS دارند، میکروبیوم روده‌ آنها نیز بهم ریخته است. این عدم تعادل ممکن به دلایلی مثل:

• مصرف آنتی‌بیوتیک
• عفونت‌های باکتریایی مثل گاستروانتریت (آنفلوانزای معده)
• التهاب خفیف دیواره روده
• رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO)

میکروبیوم روده با مغز در ارتباط است و اگر این ارتباط بهم بخورد، ممکنه حساسیت روده زیاد شده و حرکت غذا در روده مشکل‌دار شود.

 

3. حساسیت بیش از حد سیستم عصبی روده‌ای

سیستم عصبی روده‌ای (ENS) یک شبکه اعصاب است که در دیواره روده قرار دارد و همه چیز را حین هضم کنترل مینماید. این سیستم سبب میشود غذا درست شکسته، جذب و نهایتا مازاد از بدن دفع گردد.

افرادی که IBS دارند، ممکن است عملکرد سیستم توضیح شده در بالا برای آنها حساس‌تر از حالت عادی باشد؛ بنابراین هنگام هضم، درد و ناراحتی بیشتری حس می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که گیرنده‌های خاصی در ENS به میکروب‌های روده واکنش داده و در تولید سروتونین نقش دارند (سروتونین یک ماده شیمیایی است که پیام‌ها را از مغز به بقیه بدن می‌رساند).

سطح سروتونین می‌تواند سرعت حرکت غذا در دستگاه گوارش را تغییر بدهد. مثلاً کسانی که IBS همراه اسهال دارند معمولاً سروتونین بیشتری داشته، ولی بیمارانی که IBS با یبوست دارند (IBS-C) میزان سروتونین کمتر میباشد.

 

4. مشکل سیستم ایمنی بدن

تحقیقات نشان می‌دهد که سیستم ایمنی هم ممکن است در IBS نقش داشته باشد. مثلا بعضی‌ها که IBS دارند، التهاب خفیف در روده‌شان دیده می‌شود که ممکنه بخاطر واکنش ایمنی بیش از حد به موارد بی‌ضرری مثل غذا یا عدم تعادل در میکروبیوم روده باشد.

خیلی از افراد مبتلا به IBS دچار حساسیت غذایی هم هستند — مثلاً به لاکتوز (لبنیات)، گندم و تخم‌مرغ — که میتواند علائم را بدتر کند. این حساسیت‌ها ممکن است باعث واکنش ایمنی بیش از حد گشته که به التهاب و علائمی مثل دل‌درد، نفخ و اسهال منجر شود : اطلاعات بیشتر .

 

آیا بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS ارثی است؟

بله، ممکنه ژنتیک در IBS نقش داشته باشد، ولی هنوز دقیقاً مشخص نیست چطور. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر در خانواده کسی IBS داشته باشد، احتمال ابتلا دو تا سه برابر خواهد بود.

محققان، شش ژن خاص مرتبط با IBS را پیدا کرده‌اند. چهار تا از این ژن‌ها با مشکلات خلقی و اضطرابی مرتبطند که نشان می‌دهد IBS و اضطراب ممکن است ریشه ژنتیکی مشترکی داشته باشند. البته، داشتن سابقه خانوادگی عارضه آی‌بی‌اس لزوماً به این معنی نیست که شما هم حتماً به آن مبتلا می‌شوید.

ژنتیک فقط یک تکه از این پازل بوده و تحقیقات بیشتری لازم است تا بفهمیم ژن‌ها چقدر در شدت و توسعه IBS نقش دارند.

 

چه تیپ آدمهایی بیشتر IBS می‌گیرند؟

بعضی‌ها بیشتر از بقیه در معرض IBS هستن. این عوامل عبارتند از :

• سن: هر سنی ممکن است این عارضه پیش بیاد، ولی علائم معمولاً قبل از 50 سالگی ظاهر می‌شوند.
• جنسیت: زن‌ها دو برابر بیشتر از مردان به IBS مبتلا می‌شوند.
• نژاد: معمولا در همه نژادها دیده شده، ولی بنظر بین سفیدپوست‌های غیر اسپانیایی شایع‌تر است.

 

مرور عوامل خطرآفرین تشدید روده تحریک پذیر

بعضی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به IBS را زیاد کنند، مثل:

• سابقه خانوادگی: اگه کسی در خانواده IBS داشته باشد، احتمال ابتلای بقیه دو یا سه برابر خواهد بود.
• تجربه‌های سخت: انسانهایی که بچگی پر استرس، تروما یا سوءاستفاده شده‌اند، بیشتر IBS می‌گیرند.
• مشکلات روانی: کسایی که اضطراب یا افسردگی دارند، بیشتر مستعد IBS هستن.
• حساسیت غذایی: اگه کسی به غذاهایی مثل لبنیات، گلوتن یا تخم‌مرغ حساسیت داشته باشه، احتمال IBS بیشتره.
• عفونت: سابقه عفونت‌های شدید دستگاه گوارش خطر IBS را بالا میبرد.
• سبک زندگی: سیگار کشیدن و کمبود ویتامین D با IBS مرتبط است.

 

خلاصه

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یه مشکل گوارشی است که باعث درد شکم (Abdominal Pain) و تغییرات حرکات روده می‌شه. بعضی اسهال دارن، بعضی یبوست و برخی هر دو را تجربه می‌کنند.

IBS بیشتر بخاطر مشکل در تعامل مغز و روده بوجود میاید. با این حال، عواملی مثل بهم ریختگی میکروبیوم روده، مشکل سیستم ایمنی و ژنتیک هم احتمالاً نقش دارند. هر کسی مستعد IBS است، ولی این مشکل بیشتر در آدمهای زیر 50 سال، زن‌ها و کسانی که عفونت‌های گوارشی یا حساسیت غذایی دارند دیده می‌شود.