روانشناسی چیست علمی است که به مطالعه رفتار و فرآیند های روانی انسان و حیوانات می‌پردازد. از قدیمی ترین علوم بشری است که ریشه های آن به فلسفه یونان بازمی‌گردد. اما روانشناسی نوین در سال ۱۸۷۹ میلادی با تاسیس آزمایشگاه روانشناسی توسط ویلهلم ماکسیمیلیان وونت (Wilhelm Maximilian Wundt) در آلمان شکل گرفت. از آن زمان تاکنون، به شاخه های متعددی تقسیم شده است که هر کدام به جنبه‌ای خاص از روان انسان می‌پردازند. در این مقاله، می‌خواهیم به معرفی انواع روانشناسی و کاربرد های آن ها بپردازیم با ساختمان پزشکان سلامت همراه باشید.
انواع روانشناسی
می‌توان به دو دسته کلی بنیادی و کاربردی تقسیم کرد.
- روانشناسی بنیادی به تحقیقات نظری و علمی درباره مفاهیم و پدیده های روانشناسی می‌پردازد.
- روانشناسی کاربردی از دانش و نتایج روانشناسی بنیادی برای حل مشکلات و بهبود شرایط زندگی انسان ها استفاده می‌کند.
برخی از انواع روانشناسی را در زیر می‌بینیم:
روانشناسی بالینی (Clinical Psychology)
این شاخه به تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات روانی می‌پردازد. روانشناسان بالینی از روش های مختلفی مانند مشاوره، روان درمانی، آزمون های روان سنجی و دارو درمانی برای کمک به بیماران خود استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان بالینی می‌توانند در مراکز بهداشتی، بیمارستان ها، مدارس، دادگاه ها و سازمان های مختلف فعالیت کنند.
روانشناسی تجربی (Experimental Psychology)
این شاخه به بررسی علمی و آزمایشی مفاهیم و پدیده های روانشناسی می‌پردازد. روانشناسان تجربی از روش های آماری و کمی برای اندازه گیری و تحلیل داده ها استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان تجربی می‌توانند در دانشگاه ها، آزمایشگاه ها، موسسات تحقیقاتی و صنعتی فعالیت کنند.
روانشناسی فیزیولوژیک (Physiological Psychology)
این شاخه به بررسی تأثیرات بدنی و زیستی بر روی فرآیند های روانی می‌پردازد. روانشناسان فیزیولوژیک از روش های علوم زیستی مانند زیست شناسی مولکولی، ژنتیک، نوروساینس و … برای مطالعه مغز، اعصاب، هورمون ها و ژن ها و نقش آن ها در رفتار و شناخت انسان ها و حیوانات استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان فیزیولوژیک می‌توانند در دانشگاه ها، آزمایشگاه ها، بیمارستان ها و مراکز تحقیقاتی فعالیت کنند.
روانشناسی سلامت (Health Psychology)
این شاخه به بررسی تأثیرات مؤلفه های روانی بر روی سلامت و بیماری می‌پردازد. روانشناسان سلامت از این دانش برای ارزیابی، پیشگیری و درمان مشکلات سلامتی مانند استرس، اضطراب، افسردگی، اعتیاد، چاقی، سرطان و بیماری های قلبی استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان سلامت می‌توانند در مراکز بهداشتی، بیمارستان ها، مدارس، سازمان ها و جوامع فعالیت کنند.
روانشناسی اجتماعی (Social Psychology)
این شاخه به بررسی تأثیر حضور افراد و تأثیر گروه بر روی رفتار و فرآیند های ذهنی آن ها می‌پردازد. روانشناسان اجتماعی از روش های مختلفی مانند مشاهده، آزمایش، پرسشنامه و مصاحبه برای مطالعه موضوعاتی مانند ادراک خود، تعاملات گروهی، تأثیرپذیری، تعارض، همکاری، رهبری و تغییر نگرش استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان اجتماعی می‌توانند در دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، سازمان ها و جوامع فعالیت کنند.
روانشناسی شخصیت (Personality Psychology)
این شاخه به بررسی تفاوت های فردی در رفتار، احساس، انگیزه و شناخت می‌پردازد. روانشناسان شخصیت از روش های مختلفی مانند آزمون های روان‌سنجی، مصاحبه، مشاهده و تحلیل عاملی برای مطالعه موضوعاتی مانند تئوری های شخصیت، صفات شخصیت، نقش ژن ها و محیط در شکل گیری شخصیت و ارتباط شخصیت با سلامت، عملکرد و رضایت از زندگی استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان شخصیت می‌توانند در دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، مراکز مشاوره و سازمان ها فعالیت کنند.
روانشناسی صنعتی و سازمانی (Industrial and Organizational Psychology)
این شاخه به بررسی رفتار و فرآیند های روانی در محیط کار می‌پردازد. روانشناسان صنعتی و سازمانی از روش های مختلفی مانند آزمون های روان‌سنجی، پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و آزمایش برای مطالعه موضوعاتی مانند انتخاب و آموزش کارکنان، ارزیابی عملکرد، رضایت شغلی، انگیزش کاری، رهبری، تیم‌سازی، تصمیم گیری، ارتباطات، تعارضات، استرس و سلامت شغلی استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان صنعتی و سازمانی می‌توانند در سازمان های دولتی، خصوصی، آموزشی و مشاوره‌ای فعالیت کنند.
روانشناسی آموزشی (Educational Psychology)
این شاخه به بررسی فرآیند های یادگیری و تدریس در محیط آموزشی می‌پردازد. روانشناسان آموزشی از روش های مختلفی مانند آزمون های روان‌سنجی، پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و آزمایش برای مطالعه موضوعاتی مانند تئوری های یادگیری، روش های تدریس، ارزیابی یادگیری، انگیزش تحصیلی، استراتژی های خودتنظیمی، اختلالات یادگیری، هوش، خلاقیت و توسعه شناختی استفاده می‌کنند. همچنین روانشناسان آموزشی می‌توانند در مدارس، دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و مراکز مشاوره فعالیت کنند.
نتیجه گیری
روانشناسی علمی است که به مطالعه رفتار و فرآیند های روانی انسان ها و حیوانات می‌پردازد. همچنین از شاخه های متعددی تشکیل شده است که هر کدام به جنبه‌ای خاص از روان انسان می‌پردازند. درواقع می‌توان به دو دسته کلی بنیادی و کاربردی تقسیم کرد. در آخر نیز روانشناسی یک علم جذاب و مفید است که می‌تواند به شناخت بهتر خود و دیگران، ارتقای کیفیت زندگی و حل مشکلات روانی و اجتماعی کمک کند.
