گواتر یک غده تیروئید بزرگ شده است. غده تیروئید شما یک اندام پروانه ای شکل کوچک است که در جلوی گردن، درست زیر حنجره (جعبه صدا) قرار دارد. معمولاً تیروئید در خارج قابل مشاهده نیست. اما با گواتر، ممکن است متوجه یک توده یا تورم در گردن خود شوید.
گواتر به طور کلی بدون درد است. با این حال، بسته به اندازه گواتر، ممکن است کمی ناراحتی یا مشکل در بلع را تجربه کنید. گزینه های درمانی گواتر می تواند متفاوت باشد و معمولاً به شدت بیماری و علت اصلی گواتر بستگی دارد. اکثر پزشکان ممکن است دارو، ید رادیواکتیو یا جراحی را برای بهبود علائم توصیه کنند. کمبود ید عامل اصلی گواتر در سراسر جهان است.
انواع گواتر
انواع مختلفی وجود دارد. نوع گواتری که می توانید داشته باشید به علت زمینه ای این بیماری، نحوه رشد تیروئید و اینکه آیا گواتر بر سطح هورمون تیروئید تأثیر می گذارد بستگی دارد. انواع اصلی عبارتند از:
- گواتر ساده: زمانی که کل غده تیروئید بزرگ شده باشد
- گواتر ندولار: هنگامی که یک ندول یا توده در غده تیروئید ایجاد می شود
- گواتر چند ندولار: هنگامی که ندول های متعدد (توده ها) در غده تیروئید ایجاد می شود
پزشکان نیز گواتر را بر اساس سطح هورمون تیروئید دسته بندی می کنند:
- گواتر سمی: زمانی که غده تیروئید بزرگ می شود و تیروئید بیش از حد هورمون های تیروئیدی تولید می کند (شرایطی که به عنوان پرکاری تیروئید شناخته می شود).
- گواتر غیر سمی: زمانی که غده تیروئید بزرگ می شود، اما سطح هورمون تیروئید در محدوده طبیعی است.
علائم اصلی گواتر
علائم می تواند متفاوت باشد و اغلب به اندازه و علت زمینه ای بستگی دارد. برخی قابل مشاهده نیستند و اصلاً علائمی ایجاد نمی کنند. هنگامی که علائم ظاهر می شوند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تورم یا بزرگ شدن قابل مشاهده گردن
- مشکل در بلع غذا
- احساس سفتی یا تنش در گلو
- تنگی نفس، به خصوص هنگام دراز کشیدن
- گرفتگی صدا
- سرفه کردن
- ناراحتی گردن
بسته به نوع گواتری که دارید، ممکن است علائم اضافی مرتبط با عدم تعادل هورمون تیروئید داشته باشید. علائم عدم تعادل هورمونی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش یا کاهش وزن ناخواسته
- خستگی
- مشکل در خوابیدن
- تحریک پذیری
- ضربان قلب سریع
- اضطراب
عوارض گواتر
البته لازم به ذکر است که همه‌ی گواترها باعث ایجاد علائم در فرد نمی‌شوند. هنگامی که علائم و نشانه‌ها در افراد مختلف بروز پیدا می‌کنند, یعنی فرد دچار اختلال نسبتا شدید است. علائم ایجاد شده می‌تواند شامل:
ایجاد حالت تورم در گردن که بخصوص حین آرایش یا اصلاح به صورت کاملا مشهود دیده می‌شود، ایجاد احساس تنگی در گلو، گرفتگی صدا، سرفه کردن، اختلال در بلع (دیسفاژی)، اختلال در تنفس به صورتی که غده ی بزرگ شده به نای فشار وارد می‌کند و می‌تواند باعث تراکئومالاسی و خفگی شود.
البته باید در نظر داشت که داشتن گواتر صرفا به این معنی نیست که حتما غده ی تیروئید در شما دچار اختلال عملکرد شده است. گاهی حتی تیروئید بزرگ شده ولی همچنان به میزان کافی می‌تواند هورمون‌های تیروئیدی مورد نیاز بدن را تولید کند. از جمله دیگر عوارض گواتر می‌توان به احتمال ایجاد خود ایمنی و ابتلا به لنفوم اشاره کرد. البته در گواترهای چندغده‌ای (مولتی ندولر) ممکن است تغییر شکل غده و بافت آن رخ بدهد که در نهایت به بدخیمی یا کارسینوم منتهی شود.
علل گواتر
گواتر زمانی اتفاق می‌افتد که تیروئید (یک غده پروانه‌ای شکل در جلوی گردن) بزرگ شود. کمبود ید – یک ماده معدنی ضروری که به بدن شما در تولید هورمون های تیروئید کمک می کند – علت اصلی در سراسر جهان است. سطح ناکافی ید باعث اختلال در عملکرد طبیعی غده تیروئید می شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، تیروئید شما می تواند بزرگ شده و باعث شروع علائم شود. عوامل دیگری ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. این موارد عبارتند از:
- تیروئیدیت هاشیموتو: سیستم ایمنی به اشتباه به غده تیروئید حمله می کند که منجر به التهاب مزمن (طولانی مدت) و تخریب بافت تیروئید می شود. این وضعیت همچنین باعث می شود که تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکند.
- بیماری گریوز: یک اختلال خود ایمنی که باعث می شود تیروئید شما هورمون تیروئید اضافی (بیش از حد) تولید کند.
- تومورهای تیروئید: تومورهای خوش خیم (بی ضرر) یا سرطانی تیروئید می توانند منجر به گواتر شوند.
- ندول های تیروئید: توده های متعدد (جامد یا پر از مایع) می توانند در غده تیروئید ایجاد شوند و باعث بزرگ شدن تیروئید شما شوند.
- بارداری: تغییرات هورمونی (به عنوان مثال، افزایش سطح استروژن) می‌تواند میزان هورمون تیروئیدی را که بدن شما تولید می‌کند افزایش دهد و ایجاد این بیماری را آسان‌تر کند.
عوامل خطر ابتلا به گواتر
در حالی که هر کسی ممکن است مبتلا شود، عوامل خاصی می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. این عوامل خطر عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی گواتر یا بیماری خودایمنی تیروئید
- قرار گرفتن در معرض تشعشع در گردن یا قفسه سینه
- داشتن 40 سال سن یا بیشتر
- داشتن رژیم غذایی کم ید
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری و یائسگی
نتیجه گیری:
غده‌ی تیروئید یکی از غدد درون ریز بدن است که در بسیاری از عملکردها نقش اساسی دارد. از جمله عملکردهایی که تحت تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم غده‌ی تیروئید قرار می‌گیرد می‌توان به نفس کشیدن، ضربان قلب، سیستم عصبی مرکزی و محیطی، وزن بدن، قدرت عضلانی، چرخه قاعدگی در زنان، سطح دمای بدن، سطح کلسترول سرمی و بسیاری از عملکردهای دیگر در بدن اشاره کرد. غده ی تیروئید چیزی در حدود دو اینچ طول دارد و دقیقا در ناحیه ی قدامی گلوی فرد و زیر برجستگی غضروف تیروئید (در بین افراد تحت عنوان برجستگی سیب آدم شناخته می‌شود) قرار دارد. این غده هورمون‌هایی را به جریان خون وارد می‌کند که تحت تاثیر هورمون‌های تنظیم کننده قرار دارد.
ابتدا از هیپوتالاموس ( ناحیه ای است که در پایه ی مغز قرار گرفته و تحت عنوان یک ترموستات برای بدن عمل می‌کند) هورمون آزادکننده‌ی تیروئیدی رها شده و پس از اثرگذاری بر بخش قدامی از غده ی هیپوفیز (توسط یک پایه از غده‌ی هیپوتالاموس آویزان است)، باعث ترشح هورمون محرک غده‌ی تیروئید می‌شود.
این هورمون از طریق جریان خون به غده‌ی تیروئید منتقل شده و با اثر بر رسپتورهای آن باعث سیگنال‌دهی در جهت تحریک تولید هورمون‌های تیروئیدی, تترا یدوتیرونین (تیروکسین) و تری یدوتیرونین می‌شود. غده ی تیروئید از ید رژیم غذایی برای سنتز هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌کند. کم یا زیاد شدن بیش از حد سطح پلاسمایی هورمون‌های تیروئیدی بسیار مهم بوده و می‌تواند عوارض شدیدی داشته باشد.
در صورتی که غده ی تیروئید نتواند به میزان کافی ید جهت سنتز هورمون‌های تیروئیدی دسترسی داشته باشد، سعی می‌کند با مکانسیم افزایش حجم سلول‌های غده‌ی تیروئید به تولید سطوح بالاتر هورمون دستیابی پیدا کند و این مهم باعث می‌شود غده ی تیروئید بزرگتر از حد معمول شده و در اصطلاح گواتر ایجاد شود. البته گاهی نیز گواتر بدون اختلال سطح هورمون‌های تیروئیدی رخ می‌دهد که به آن گواتر ساده گفته می‌شود.
در مواردی دیگر نیز به دنبال اختلالات خود ایمنی احتمال تحریک بیش از حد غده ی تیروئید و بزرگ شدن آن (گواتر پرکار) وجود دارد.
اگر گواتر درمان نشود، می تواند منجر به عوارض شود، به خصوص اگر این وضعیت بر سطح هورمون تیروئید شما تأثیر بگذارد. عوارض بالقوه عبارتند از:
- مشکل در بلع یا تنفس: گواترهای بزرگ می توانند نای یا مری (لوله غذا) را فشرده کنند و علائمی مانند مشکل در تنفس، مشکل در بلع غذا یا گرفتگی صدا ایجاد کنند.
- خونریزی داخل ندولار: رگ های خونی در گره های تیروئید می توانند پاره شوند (شکستن) که می تواند باعث تجمع یا تجمع خون در داخل تیروئید شود. این می تواند تهدید کننده زندگی باشد و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد
