غده تیروئید یکی از مهم ترین غدد درون‌ریز بدن هستند که نقش بسزایی در تنظیم متابولیسم، رشد، تکامل و فعالیت سیستم عصبی دارند. در این مقاله، به بررسی عملکرد، اختلالات و رابطه آن ها با متابولیسم می‌پردازیم.
غده تیروئید چیست؟
یک غده کوچک و پروانه‌ای شکل است که در جلوی گلو، در زیر حنجره قرار دارد. این غده دو هورمون اصلی به نام های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) را تولید و ترشح می‌کند. این هورمون ها بر فرآیند های مختلف بدن تأثیر می‌گذارند که شامل موارد زیر است:
- نحوه استفاده بدن از انرژی (متابولیسم)
- ضربان قلب
- نفس کشیدن
- هضم غذا
- دمای بدن
- رشد مغز
- فعالیت ذهنی
- نگهداری پوست و استخوان
عملکرد غده تیروئید توسط یک هورمون دیگر به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) که توسط غده هیپوفیز در پایین مغز تولید می‌شود، تنظیم می‌شود. هیپوفیز با دریافت سیگنال هایی از مغز و خون، میزان تولید و ترشح TSH را کنترل می‌کند. TSH باعث می‌شود که غدد تیروئید بیشتر یا کمتر T4 و T3 تولید و آزاد کنند. بنابراین، هیپوفیز و تیروئید با هم در ارتباط هستند و یک مکانیسم بازخوردی را ایجاد می‌کنند.
همچنین برای تولید هورمون های تیروئید به ید، عنصری که در غذا (معمولاً نمک خوراکی یددار) و آب یافت می‌شود، نیاز دارد. غدد تیروئید ید را از خون جذب کرده و آن را به هورمون های تیروئید تبدیل می‌کند. اگر ید بسیار کم یا بیش از حد در بدن باشد، می‌تواند بر سطح هورمون هایی که غدد تیروئید می‌سازد و ترشح می‌کند، تأثیر بگذارد.
اختلالات
هنگامی که غده تیروئید به درستی کار نمی‌کنند، می‌توانند منجر به طیف وسیعی از اختلالات تیروئید شوند که می‌تواند افراد را در هر سن و جنسیتی تحت تاثیر قرار دهد. اختلالات تیروئید معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. هیپرتیروئیدیسم
وقتی غده تیروئید بیش از حد فعال باشند و مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید و ترشح کنند. این باعث می‌شود که متابولیسم بدن افزایش یابد و علائمی مانند تپش قلب، لرزش دست، اضطراب، از دست دادن وزن، تعریق زیاد، اسهال، ضعف عضلانی، تغییرات خلق و خو، اختلالات قاعدگی و مشکلات چشمی ایجاد کند. علل ممکن برای هیپرتیروئیدیسم عبارتند از:
بیماری گریوز
یک بیماری ایمنی‌زایی است که باعث می‌شود تنظیم کننده های ایمنی بدن (آنتی بادی ها) به غدد تیروئید حمله کنند و آن را تحریک کنند تا مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید کند. این بیماری شایع ترین علت هیپرتیروئیدیسم است و در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود.
گواتر سمی
یک بیماری است که باعث می‌شود غدد تیروئید بزرگ شده و گره هایی در آن تشکیل شوند که هورمون تیروئید را به صورت مستقل تولید می‌کنند. این بیماری معمولاً در مناطقی که کمبود ید دارند رخ می‌دهد.
تیروئیدیت
التهاب غدد تیروئید که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند عفونت، دارو، آسیب یا بیماری ایمنی‌زایی ایجاد شود. این التهاب می‌تواند باعث شود که مقدار زیادی هورمون تیروئید را به خون ریخته و علائم هیپرتیروئیدیسم را ایجاد کند. این حالت معمولاً موقتی است و پس از بهبودی التهاب، سطح هورمون ها به حالت عادی برمی‌گردد.
2. هیپوتیروئیدیسم
وقتی غدد تیروئید کم فعال باشند و مقدار کمی هورمون تیروئید تولید و ترشح کنند. این باعث می‌شود که متابولیسم بدن کاهش یابد و علائمی مانند خستگی، کم خونی، افزایش وزن، سرما خوردگی، خشکی پوست و مو، یبوست، کاهش فعالیت ذهنی، افسردگی، درد عضلانی و مفصلی، ورم صورت و گردن، اختلالات قاعدگی و ناباروری ایجاد کند. علل ممکن برای هیپوتیروئیدیسم عبارتند از:
هاشیموتو
یک بیماری ایمنی‌زایی است که باعث می‌شود تنظیم کننده های ایمنی بدن (آنتی بادی ها) به غدد تیروئید حمله کنند و آن را تخریب کنند. عوامل وراثتی، هورمونی، مصرف ید بیش از حد و قرارگرفتن در معرض تشعشع از جمله دلایل ابتلا به این بیماری است.
جراحی غده تیروئید
برداشتن کامل یا قسمتی از غده تیروئید با جراحی، می‌تواند تولید هورمون تیروئید را کاهش دهد یا حتی متوقف کند. در این مواقع برای تامین هورمون مورد نیاز بدن باید تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کنید.
مصرف دارو ها
برخی از دارو ها مثل لیتیوم ممکن است منجر به هیپوتیروئیدیسم شوند. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، از یک متخصص خوب غدد بپرسید که روی غده تیروئید تاثیری می‌گذارد یا خیر.
نتیجه گیری
غدد تیروئید یکی از مهم ترین غدد درون‌ریز بدن هستند که نقش بسزایی در تنظیم متابولیسم، رشد، تکامل و فعالیت سیستم عصبی دارند. این غده دو هورمون اصلی به نام های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) را تولید و ترشح می‌کند که بر فرآیند های مختلف بدن تأثیر می‌گذارند. عملکرد غدد تیروئید توسط یک هورمون دیگر به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) که توسط غده هیپوفیز در پایین مغز تولید می‌شود، تنظیم می‌شود. همچنین برای تولید هورمون های تیروئید به ید، سلنیوم و ویتامین B12 نیاز دارند.
