داروهای تقویت کننده حافظه
به گزارش ساختمان سلامت , قبل از اینکه درباره دارو های تقویت کننده حافظه بدانیم، ابتدا بدانیم که حافظه یکی از مهم ترین قابلیت های مغز است که به ما امکان می‌دهد که اطلاعات را ذخیره، بازیابی و استفاده کنیم. حافظه به ما کمک می‌کند که یادگیری، تصمیم گیری، خلاقیت و ارتباطات را بهبود ببخشیم. اما حافظه ممکن است به دلایل مختلفی ضعیف شود. برخی از عواملی که می‌توانند حافظه را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:
- سن: با پیشرفت سن، مغز کمتر قادر به تولید و حفظ سلول های عصبی و اتصالات آن ها می‌شود. این مسئله می‌تواند منجر به کاهش حافظه کوتاه مدت و بلند مدت شود.
- بیماری ها: برخی از بیماری های مغزی و عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون، اسکلروز چندگانه، سکته مغزی، آسیب مغزی، اختلالات روانی و افسردگی می‌توانند حافظه را آسیب بزنند و باعث از دست رفتن اطلاعات یا دشواری در یادآوری آن ها شوند.
- محیط: محیطی که در آن زندگی می‌کنیم نیز می‌تواند بر حافظه ما تأثیر داشته باشد. برخی از عوامل محیطی مانند استرس، خستگی، کمبود خواب، کمبود تغذیه، مصرف الکل و مواد مخدر، آلودگی هوا و صدا می‌توانند حافظه را ضعیف کنند یا باعث اختلال در تمرکز و توجه شوند.
با توجه به اهمیت حافظه برای کیفیت زندگی و عملکرد شناختی، بسیاری از افراد به دنبال راه هایی برای تقویت حافظه و جلوگیری از زوال آن هستند. یکی از راه هایی که ممکن است به ذهن برسد، مصرف دارو های تقویت کننده حافظه است. اما آیا این دارو ها واقعا کارساز هستند؟ آیا عوارض جانبی یا خطراتی دارند؟ آیا می‌توانند بیماری های مغزی را درمان یا پیشگیری کنند؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
دارو های تقویت کننده حافظه چه انواعی دارند؟
درواقع دارو های تقویت کننده حافظه را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: دارو های تجویزی و مکمل های غذایی.
دارو های تجویزی تقویت کننده حافظه
دارو های تجویزی عمدتا برای درمان یا کنترل بیماری های مغزی و عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون، اسکلروز چندگانه و افسردگی استفاده می‌شوند. این دارو ها با تأثیر بر روی سیستم عصبی و مواد شیمیایی مغزی مانند آسیتیل کولین، دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین، سعی می‌کنند که عملکرد شناختی و حافظه را بهبود ببخشند. برخی از این دارو ها عبارتند از:
- دونپزیل (آریسپت) : این دارو با افزایش سطح آسیتیل کولین در مغز، بهبود حافظه و توجه را در بیماران مبتلا به آلزایمر می‌دهد.
- ممانتین (نامندا) : این دارو با کاهش اثرات ناخواسته گلوتامات در مغز، جلوگیری از آسیب عصبی و کاهش افت حافظه و شناخت را در بیماران مبتلا به آلزایمر می‌کند.
- ریتالین (متیل فنیدات) : این دارو با افزایش سطح دوپامین و نوروپینفرین در مغز، تمرکز و توجه را در بیماران مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) افزایش می‌دهد.
- ولبوترین (ولبان) : این دارو با افزایش سطح دوپامین و سروتونین در مغز، افسردگی را کاهش و حافظه و خلاقیت را افزایش می‌دهد.
مکمل های غذایی
مکمل های غذایی عمدتا برای پیشگیری یا بهبود حافظه و شناخت در افراد سالم یا با عوارض جانبی کمتر از دارو های تجویزی استفاده می‌شوند. این مکمل ها معمولا شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسید های چرب، آنتی اکسیدان ها، عصاره های گیاهی یا سنتی هستند. برخی از این مکمل ها عبارتند از:
- جینکو بیلوبا (Ginkgo biloba) : این گیاه با افزایش جریان خون به مغز، اکسیژن و مواد مغذی را به سلول های عصبی می‌رساند و آنتی اکسیدان هایی دارد که از آسیب اکسیداتیو جلوگیری می‌کنند. این مکمل می‌تواند حافظه، توجه و تفکر را در افراد سالم یا مبتلا به آلزایمر بهبود ببخشد.
- امگا 3 (Omega-3) : این اسید های چرب حاوی دو ماده مهم به نام DHA و EPA هستند که برای ساخت و عملکرد سلول های عصبی ضروری هستند. این مکمل می‌تواند سلامت مغز، حافظه، خلق و احساسات را تقویت کند و از بیماری های مغزی مانند آلزایمر و افسردگی پیشگیری کند.
- ویتامین B12 (Vitamin B12) : این ویتامین برای تولید مایلین، یک پوشش چرب که اطراف اعصاب قرار دارد و انتقال پیام های عصبی را امکان پذیر می‌کند، ضروری است. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به کاهش حافظه، سردرگمی، خستگی و کم خونی شود. این مکمل می‌تواند حافظه و شناخت را بهبود ببخشد و از آسیب عصبی جلوگیری کند.
- کورکومین (Curcumin) : این ماده زرد رنگ که در زردچوبه وجود دارد، دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی قوی است. این مکمل می‌تواند از آسیب اکسیداتیو و التهابی مغز جلوگیری کند و از بیماری های مغزی مانند آلزایمر و افسردگی پیشگیری کند. همچنین می‌تواند حافظه، توجه و خلاقیت را افزایش دهد.
دارو های تقویت کننده حافظه چه میزان کارساز هستند؟
پاسخ به این سوال به نوع دارو، میزان مصرف، شرایط فردی و هدف از مصرف بستگی دارد.
در بخش دارو های تجویزی
یک برخی از دارو های تجویزی ممکن است برای برخی از بیماران موثر باشند و برای برخی دیگر نه.
دو برخی از دارو ها ممکن است برای درمان یا کنترل بیماری های مغزی مفید باشند ولی نه برای پیشگیری یا بهبود حافظه در افراد سالم.
سه برخی از دارو ها ممکن است برای بهبود حافظه کوتاه مدت کارساز باشند ولی نه برای حافظه بلند مدت.
چهار برخی از دارو ها ممکن است برای بهبود یک جنبه از حافظه مانند توجه یا تفکر کارساز باشند ولی نه برای دیگر جنبه ها مانند یادگیری یا خلاقیت.
در بخش مکمل های غذایی
یک برخی از مکمل های غذایی نیز ممکن است برای بعضی از افراد موثر باشند و برای بعضی دیگر نه.
دو برخی از مکمل ها ممکن است برای پیشگیری یا بهبود حافظه و شناخت در افراد سالم مفید باشند ولی نه برای درمان یا کنترل بیماری های مغزی.
سه برخی از مکمل ها ممکن است برای بهبود حافظه کوتاه مدت یا بلند مدت کارساز باشند ولی نه برای هر دو.
چهار برخی از مکمل ها ممکن است برای بهبود یک جنبه از حافظه مانند توجه یا تفکر کارساز باشند ولی نه برای دیگر جنبه ها مانند یادگیری یا خلاقیت.
خلاصه
به طور کلی، می‌توان گفت که دارو های تقویت کننده حافظه نمی‌توانند حافظه را به طور جادویی تقویت کنند یا از زوال آن جلوگیری کنند. این دارو ها ممکن است برای برخی از افراد یا در برخی از شرایط موثر باشند ولی نه برای همه یا در همه حالات. به عبارت دیگر، این دارو ها ممکن است برای حافظه تأثیر مثبت داشته باشند ولی نه به اندازه ای که ما انتظار داریم.
