انواع تصویربرداری پزشکی
به گزارش ساختمان سلامت انواع تصویربرداری پزشکی یکی از روش های مهم و پیشرفته برای تشخیص بیماری ها است. با استفاده از تصویربرداری پزشکی، می‌توان از وضعیت آناتومیک و فیزیولوژیک اندام ها و بافت های بدن اطلاع پیدا کرد و هرگونه اختلال یا آسیب را شناسایی کرد. تصویربرداری پزشکی به کمک تکنولوژی های مختلفی انجام می‌شود که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مقاله، به معرفی انواع تصویربرداری پزشکی و اهمیت آن ها برای تشخیص بیماری ها می‌پردازیم.
انواع تصویربرداری پزشکی
انواع تصویربرداری پزشکی شامل روش های مختلفی است که بر اساس نوع امواج یا پرتو هایی که برای تولید تصویر استفاده می‌شوند، دسته بندی می‌شوند. برخی از این روش ها عبارتند از:
انواع تصویربرداری پزشکی با اشعه ایکس (X-ray)
این روش از پرتو های ایکس که از طرف دیگر بدن عبور می‌کنند و بر روی یک فیلم یا صفحه حساس به نور ثبت می‌شوند، استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری از استخوان ها، دندان ها، ریه ها و شکم مناسب است. مزایای این روش عبارتند از: سرعت بالا، هزینه پایین، دسترسی آسان و تهاجمی نبودن. معایب این روش عبارتند از: کیفیت پایین تصویر، قرار گرفتن در معرض تشعشع که می‌تواند سرطان زا باشد و ناتوانی در تصویربرداری از بافت های نرم.
انواع تصویربرداری پزشکی محاسباتی با اشعه ایکس (CT)
این روش از پرتو های ایکس که از زوایای مختلف به بدن تابانده می‌شوند و توسط یک کامپیوتر به تصاویر مقطعی تبدیل می‌شوند، استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری از مغز، قلب، کلیه ها، کبد، طحال و شریان ها مناسب است. مزایای این روش عبارتند از: کیفیت بالا تصویر، دقت بالا در تشخیص بیماری ها، قابلیت تصویربرداری از بافت های نرم و تهاجمی نبودن. معایب این روش عبارتند از: قرار گرفتن در معرض تشعشع بیشتر از اشعه ایکس ساده، نیاز به ماده حاجب برای برجسته کردن برخی اندام ها و نامناسب بودن برای بیمارانی که دچار کلاستروفوبیا یا حساسیت به ماده حاجب هستند.
تصویربرداری با میدان مغناطیسی (MRI)
این روش از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی که باعث تغییر جهت هسته های هیدروژن در بدن می‌شوند و سپس توسط یک کامپیوتر به تصاویر مقطعی تبدیل می‌شوند، استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری از مغز، نخاع، مفاصل، عضلات، شبکیه چشم و غده بزاقی مناسب است. مزایای این روش عبارتند از: کیفیت بسیار بالا تصویر، قابلیت تصویربرداری از بافت های نرم با جزئیات زیاد، امن بودن و عدم استفاده از تشعشع. معایب این روش عبارتند از: هزینه بالا، زمان بیشتر، نیاز به بی حرکتی کامل بیمار، نامناسب بودن برای بیمارانی که دچار کلاستروفوبیا و نویز زیاد دستگاه.
تصویربرداری با امواج صوتی (Ultrasound)
این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا که از بدن منعکس می‌شوند و توسط یک کامپیوتر به تصاویر دو بعدی یا سه بعدی تبدیل می‌شوند، استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری از شکم، رحم، پروستات، قلب، عروق و جنین مناسب است. مزایای این روش عبارتند از: امن بودن و عدم استفاده از تشعشع، هزینه پایین، قابلیت حرکت بیمار و تهاجمی نبودن. معایب این روش عبارتند از: کیفیت پایین تصویر، وابستگی به مهارت فنی اپراتور، نیاز به ماده ژل برای انتقال امواج صوتی و ناتوانی در تصویربرداری از اندام هایی که هوا یا استخوان دارند.
تصویربرداری با تشدید میدان مغناطیسی (MRS)
این روش از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی که باعث تغییر جهت هسته های مولکول های مختلف در بدن می‌شوند و سپس توسط یک کامپیوتر به تصاویر یا طیف هایی از ترکیب شیمیایی بافت ها تبدیل می‌شوند، استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری از مغز، کبد، پروستات، سینه و مفاصل مناسب است. مزایای این روش عبارتند از: قابلیت اندازه گیری متابولیسم و فعالیت بافت ها، امن بودن و عدم استفاده از تشعشع و تهاجمی نبودن. معایب این روش عبارتند از: هزینه بالا، زمان بیشتر، نیاز به بی حرکتی کامل بیمار، نامناسب بودن برای بیمارانی که دچار کلاستروفوبیا هستند و نویز زیاد دستگاه.
تصویربرداری با توزیع پوزیترون (PET)
این روش از ماده رادیواکتیو که به گلوکز یا آب متصل می‌شود و توسط بیمار خورده یا تزریق می‌شود و سپس توسط یک دوربین خاص که پرتو های گاما را ثبت می‌کند، استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری از مغز، قلب، ریه، کبد، طحال و سرطان مناسب است. مزایای این روش عبارتند از: قابلیت اندازه گیری فعالیت متابولیک و عملکرد بافت ها، دقت بالا در تشخیص بیماری ها و تهاجمی نبودن. معایب این روش عبارتند از: قرار گرفتن در معرض تشعشع که می‌تواند سرطان زا باشد، هزینه بالا، نیاز به ماده رادیو اکتیو که محدودیت زمانی دارد و نامناسب بودن برای بارداران و شیردهان.
اهمیت تصویربرداری پزشکی برای تشخیص بیماری ها
تصویربرداری پزشکی یکی از ابزار های کلیدی برای تشخیص بیماری ها است. با استفاده از تصویربرداری پزشکی، می‌توان:
- بیماری ها را در مراحل اولیه شناسایی کرد و درمان به موقع انجام داد.
- موقعیت، اندازه، شکل و تعداد آسیب ها را مشخص کرد و روش درمان مناسب را انتخاب کرد.
- پیشرفت یا بهبودی بیمار را پیگیری کرد و اثربخشی درمان را ارزیابی کرد.
- عوارض یا عفونت های ناشی از درمان را تشخیص داد و مداخله کرد.
- پیشگیری از بیماری ها را انجام داد و راهنمایی های بهداشتی را ارائه کرد.
نتیجه گیری
بنابراین، تصویربرداری پزشکی یک نقش حیاتی در ارتقای سلامت و کیفیت زندگی بیماران دارد. البته، باید توجه داشت که هر روش تصویربرداری پزشکی ممکن است محدودیت ها و عوارضی داشته باشد و باید با دقت و ملاحظه از آن استفاده کرد. همچنین، تصویربرداری پزشکی تنها یک بخش از تشخیص بیماری است و نباید به عنوان جایگزینی برای معاینه بالینی، آزمایشگاهی و تاریخچه پزشکی در نظر گرفته شود.
