خشکی چشم یک حالت است که در آن چشم‌ها کمتر از حد معمولی ترشحات طبیعی خود را تولید می‌کنند و نتیجه آن احساس خشکی، سوزش، سبزی، خارش، سردی و یا تاری دید می‌باشد. این ممکن است به دلیل کاهش ترشح اشک، برخی مشکلات ساختاری در چشم، عوامل محیطی نظیر آب و هوای خشک، آلودگی هوا، استفاده طولانی‌مدت از صفحه نمایش، استفاده از لنزهای تماسی و یا علل دیگری باشد.

تقریبا همه ما تجربه حس خشکی چشم را داشته‌ایم. این عارضه وقتی رخ می‌دهد که تولید اشک کافی برای ترطیب چشم‌ها نباشد و چشم‌ها خشک و بی حال باقی بمانند یا ممکن است چربی و آلودگی در جلوی غده اشکی ایجاد شده باشد. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد احساس ناراحتی و در برخی موارد مشکلات بینایی شود.

خشکی چشم چیست و  چگونه به وجود می آید؟

خشکی چشم، یا همان سندروم خشکی چشم (Dry Eye Syndrome)، یکی از انواع بیماری‌های چشم است که در افراد بزرگسالان و کودکان رخ می‌دهد. این وضعیت ایجاد می‌شود وقتی که تولید اشک‌ها کافی نباشد یا اشک‌ها بسرعت تبخیر شوند. این عارضه می‌تواند در یک یا هر دو چشم ایجاد شود و در برخی موارد منجر به عفونت می‌شود. در علم پزشکی، اصطلاحاتی مانند “کراتیت سیکا” (Keratitis sicca) و “کراتوکانجنکتیویتیس سیکا” (Keratoconjunctivitis sicca) برای توصیف این عارضه استفاده می‌شود.

سندروم خشکی چشم در هر سنی و در افرادی که از نظر سایر بیماری‌ها سالم هستند، رخ می‌دهد. با این حال، در سنین بالاتر که تولید اشک کاهش می‌یابد و همچنین در خانم‌ها نسبت به آقایان، رایج‌تر است. همچنین، این عارضه در مناطقی که سوءتغذیه و کمبود ویتامین A رخ می‌دهد، بیشتر دیده می‌شود.

تشخیص خشکی چشم باید توسط تخصصی در زمینه چشم‌پزشکی صورت گیرد. چشم‌پزشک ممکن است با اندازه‌گیری میزان اشک و بررسی علل و عوامل موجب خشکی، تشخیص دقیقی را برای بیمار قائل شود و برنامه درمانی مناسب را تدوین نماید. در ادامه، با ساختمان سلامت همراه باشید تا به بررسی علل و عوارض خشکی چشم بپردازیم.

یکی از رایج ترین عارضه های چشمی خشکی چشم 

عوامل مختلفی می‌توانند باعث خشکی چشم شوند. چشم‌ها به طور معمول در هر لحظه اشک تولید می‌کنند. اشک‌ها لایه‌ای از مایع را که به آن “صفحه‌ی اشکی” می‌گویند، در سطح چشم‌ها تشکیل می‌دهند و از خشک شدن چشمان جلوگیری می‌کنند. اما اگر غدد اشکی کمتری اشک تولید کنند، صفحه‌ی اشکی ناپایدار خواهد شد و ممکن است به سرعت تجزیه شده و نقاط خشکی در سطح چشم ایجاد کند.

اشک ترکیبی از آب، چربی، پروتئین‌ها، الکترولیت‌ها و مواد مبارزه با باکتری‌ها و عوامل رشد است. این مخلوط می‌تواند سطح چشم‌ها را تمیز و صاف نگه دارد، به همین دلیل انسان‌ها قادرند به طور مناسب ببینند. خشکی چشم ممکن است ناشی از عدم تعادل در ترکیب اشک و همچنین تبخیر سریع آن یا تولید ناکافی اشک باشد. در ضمن، مشکلات پلک چشم، داروها و عوامل محیطی نیزمی‌توانند عوامل موثر در این عارضه باشند.

علائم خشکی چشم شامل موارد زیر می‌شوند:

1. احساس خشکی، سوزش و سوزندگی در چشم‌ها
2. قرمزی و التهاب چشم‌ها
3. احساس خارش در چشم‌ها
4. احساس داشتن بدنباله چیزی در چشم
5. حساسیت به نور
6. دید کم و محدود
7. احساس خستگی در چشم‌ها
8. قطع و وصل شدن تعریق چشم‌ها

برای تشخیص خشکی چشم، معمولاً نیاز به مراجعه به یک پزشک چشم‌پزشکی (اوفتالمولوژیست) است. پزشک ممکن است از شما در مورد علائم و تاریخچه پزشکی خود سوال کند و یک معاینه کامل چشمی انجام دهد. برخی از آزمایشات ممکن است شامل اندازه‌گیری ترکیب شیمیایی اشک، اندازه‌گیری ترکیب اشک، تست چشم و چرخش پلک و اندازه‌گیری تاریخچه ترکیب اشک باشند.

شایع ترین علل خشکی چشم

درمان خشکی چشم معمولاً بستگی به شدت علائم و علت اساسی دارد. ممکن است پزشک شما توصیه‌هایی مانند استفاده از قطره‌های مرطوب کننده چشم، استفاده از ماسک گرم بر روی چشم‌ها، استفاده از رطوبت‌دهنده‌های بخار و اصلاح عادات مرتبط با فعالیت‌های روزمره مانند استفاده از رایانه و خواندن با نور کم را به شما بدهد. در موارد شدیدتر، پزشک می‌تواند داروهای ضد التهاب، داروهای تحریک ترکیب اشک یا روش‌های جراحی مانند توصیه کند. همچنین، اصلاح عادات زندگی مانند استفاده از عینک آفتابی و استفاده از رطوبت‌دهنده‌های هوایی در منزل و محل کار نیز می‌تواند بهبود این عارضه کمک کند. ولی علل خشکی چشم می‌توانند به شرح زیر باشند:

عدم تعادل در ترکیب اجزای اشک

صفحه اشکی از سه لایه تشکیل شده است:

• لایه بیرونی: این لایه شامل چربی است که از تبخیر سریع اشک جلوگیری می‌کند. اختلال در میزان چربی می‌تواند منجر به تبخیر سریعتر اشک شود. همچنین، عفونت در لبه‌های پلک که جایی است که چربی ترشح می‌شود و به آن بلفاریت می‌گویند، می‌تواند باعث بسته شدن مسیر ترشح چربی شود.
• لایه میانی: این لایه شامل آب و نمک است و ضخامت بیشتری نسبت به سایر لایه‌ها دارد. اختلال در این لایه می‌تواند منجر به ناپایداری صفحه اشکی شود. غدد اشکی این لایه را تولید می‌کنند و این لایه چشم را تمیز می‌کند. اگر لایه آبی بسیار نازک باشد، لایه چربی و موکوسی به هم متصل می‌شوند و باعث ترشحات چسبنده‌ای می‌شوند که علامت اصلی خشکی چشم است.
• لایه داخلی: این لایه شامل موکوس است که باعث پخش یکنواخت اشک بر روی سطح چشم می‌شود. اختلال در عملکرد این لایه می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های خشکی روی قرنیه شود.

کاهش تولید اشک

عوامل زیر می‌توانند منجر به کاهش تولید اشک شوند:

• سن
  با پیشروی سن، احتمال بروز خشکی چشم افزایش می‌یابد. بعد از ۴۰ سالگی، تولید اشک کاهش می‌یابد و هنگامی که به حدی پایین برسد، چشم خشک می‌شود و به راحتی تحریک می‌شود و عفونت می‌گیرد.
• یائسگی
  در خانم‌ها، به خصوص پس از یائسگی، کاهش تولید اشک به دلیل اختلالات هورمونی رایج‌تر است.
• بیماری
  کاهش تولید اشک می‌تواند ناشی از بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن، لوپوس، اسکلرودرما، آرتریت روماتوئید، رادیوتراپی، دیابت، کمبود ویتامین A، جراحی‌های انکساری چشم مانند LASIK یاPRK، استفاده بلند مدت از لنزهای تماسی، استفاده از داروهای خاص مانند آنتی‌هیستامین‌ها، ضد افسردگی، ضد اضطراب و بتابلاکرها، و استفاده از قرص‌های خواب‌آور می‌باشد.

تبخیر سریع اشک

تبخیر سریع اشک می‌تواند به دلیل عوامل زیر رخ دهد:

• محیط خشک
  محیط‌های خشک مانند برودت یا گرما، باد، تهویه مطبوع، گرد و غبار و دود می‌توانند باعث تبخیر سریع اشک شوند.
• استفاده از صفحه نمایش‌های الکترونیکی
  استفاده طولانی از صفحه نمایش‌های الکترونیکی مانند تلفن همراه، تبلت و کامپیوتر می‌تواند باعث این عارضه شود.
• کار با رایانه
  در حین کار با رایانه، بیشتر به صفحه نگاه می‌کنیم و کمتر کنترل می‌کنیم که چه مدت چشمانمان باز است. این باعث می‌شود تا اشک کمتری تولید شود و چشمان خشک شوند.