تب دنگی یک بیماری است که توسط نیش پشه های آلوده به یکی از ویروس های دنگی منتقل می شود. علائم معمولاً شبیه آنفولانزا هستند، اما می‌توانند به تب شدید (تب خونریزی‌دهنده دنگی)، یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شوند. تب دنگی (Dengue fever) یک عفونت ویروسی است که از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می شود. این بیماری در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری، بیشتر در مناطق شهری یافت می شود. پیشگیری و کنترل دنگی به کنترل ناقل بستگی دارد. هیچ درمان خاصی برای دنگی شدید وجود ندارد و تشخیص زودهنگام و دسترسی به مراقبت های پزشکی مناسب تا حد زیادی میزان مرگ و میر دنگی شدید را کاهش می دهد.
اکثر افرادی که به دنگی مبتلا می شوند علامت ندارند. شکل شدید تب دنگی که تب خونریزی دهنده دنگی نیز نامیده می شود، می تواند باعث خونریزی جدی، افت ناگهانی فشار خون و مرگ شود. با اجتناب از نیش پشه به خصوص در طول روز می توان خطر ابتلا به دنگی را کاهش داد.
تب دنگی چیست؟
تب دنگی یک بیماری است که می توانید از نیش پشه حامل یکی از چهار نوع ویروس دنگی (DENV) به آن مبتلا شوید. این ویروس بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از جمله آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا، بخش‌هایی از آسیا و جزایر اقیانوس آرام یافت می‌شود. دنگی از فردی به فرد دیگر مسری نیست مگر زمانی که از یک فرد باردار به فرزندش منتقل شود. علائم معمولاً با اولین عفونت خفیف هستند، اما اگر عفونت دیگری با نسخه دیگری از DENV دریافت کنید، خطر عوارض شدید شما افزایش می یابد.
تب دنگی چقدر شایع است؟
تحقیقات تخمین می‌زند که تقریباً 400 میلیون نفر در سال به دنگی مبتلا می‌شوند، اما اکثر آنها (حدود 80 درصد) هیچ علامتی ندارند.
آیا می توانید در برابر تب دنگی مصون باشید؟
بله، پس از آلوده شدن به یک نسخه از ویروس دنگی، می توانید مصونیت داشته باشید. از آنجا که حداقل چهار نسخه (سویه) از ویروس (DENV) وجود دارد، این بسیار پیچیده است.
سیستم ایمنی بدن شما ابزارهایی دارد که می تواند از آن برای تشخیص عفونت ها و بهتر شدن در مبارزه با آنها استفاده کند. همانطور که بدن شما با یک ویروس مبارزه می کند، از طریق جعبه ابزار خود نگاه می کند تا بفهمد کدام ابزار (آنتی بادی) دارد که می تواند آن تهدید خاص را از بین ببرد.
آنتی‌بادی‌ها برای هر مهاجم مضر بدن شما خاص هستند و مانند کلید یک قفل به آنها متصل می‌شوند. آنتی‌بادی‌ها به هدف خاص خود می‌چسبند و سیستم ایمنی شما آن را از بین می‌برد. هنگامی که بدن شما بداند چگونه با آن ویروس خاص مبارزه کند، بعید است که دوباره به آن مبتلا شوید.
پس از دریافت یکی از چهار سویه DENV، دیگر نمی توانید آن را دریافت کنید. اما آنتی بادی های آن سویه کاملاً با نسخه های دیگر مطابقت ندارند. بنابراین اگر بعداً توسط نسخه دیگری از DENV آلوده شوید، در واقع می‌تواند از این تناسب ناقص برای فریب دادن سیستم ایمنی شما (افزایش وابسته به آنتی‌بادی) استفاده کند.
سویه‌های مختلف می‌توانند از اولین سویه‌ای که داشتید توسط آنتی‌بادی گیر کرده و به داخل سلول‌های شما کشیده شوند، اما – به دلایلی که کاملاً شناخته نشده‌اند – از بین نمی‌روند. سپس در داخل سلول های شما قرار می گیرد بدون اینکه سلول های شما بدانند مضر است. این باعث می شود که ویروس راحت تر شما را آلوده کند و باعث بیماری جدی تر شود.
علائم تب دنگی
اکثر افراد مبتلا به تب دنگی علائم خاصی ندارند و در عرض 1 تا 2 هفته بهبود می یابند. به ندرت، تب دنگی شدید می تواند منجر به مرگ شود. علائم این بیماری ممکن است با سایر بیماری ها مانند آنفولانزا اشتباه گرفته شوند. علائم معمولا 4 تا 10 روز پس از گزش توسط پشه آلوده شروع می شوند و 2 تا 7 روز طول می کشند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب بالا (40 درجه سانتیگراد)
- سردرد شدید
- درد پشت چشم
- دردهای عضلانی و مفاصل
- حالت تهوع
- استفراغ
- تورم غدد
- کهیر
علائم تب دنگی شدید اغلب پس از از بین رفتن تب ظاهر می شود و شامل موارد زیر است:
- درد شدید شکم
- استفراغ مداوم
- تنفس سریع و پی در پی
- خونریزی لثه یا بینی
- خستگی
- بی قراری
- خون در استفراغ یا مدفوع
- تشنگی زیاد
- پوست رنگ پریده و سرد
- احساس ضعف
افراد مبتلا به این علائم شدید باید فورا تحت مراقبت قرار گیرند. این افراد پس از بهبودی، ممکن است برای چند هفته احساس خستگی کنند.
راه های انتقال تب دنگی
- نیش پشه‌های آلوده به ویروس: پشه‌های ناقل اصلی این ویروس شامل گونه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus هستند. وقتی یک پشه آلوده به ویروس دنگی فرد را نیش می‌زند، ویروس وارد جریان خون فرد شده و می‌تواند منجر به ابتلا به تب شود. پشه‌های Aedes با نیش زدن یک فرد مبتلا به دنگی، ویروس را می‌گیرند و سپس با نیش زدن افراد دیگر، به آنها منتقل می‌کنند.
- انتقال از مادر به نوزاد: در برخی موارد نادر، ویروس دنگی ممکن است از مادر باردار به جنین و هنگام زایمان به نوزاد منتقل شود.
- انتقال از فرآورده‌های خونی: در موارد بسیار نادر، انتقال ویروس دنگی از طریق انتقال خون آلوده یا پیوند اعضا نیز گزارش شده است.
آزمایش تب دنگی چیست؟
در نظر داشته باشید که در ابتدا شما باید در رابطه با تب دنگی اطلاعاتی را به دست بیاورید. به این صورت می توانید بهتر و سریع تر در برابر این بیماری اقدام کنید. تب دنگی عفونت ویروسی است که از طریق نیش پشه های آلوده به افراد منتقل می شود. یک نکته بسیار مهم در اینجا وجود دارد و این است که شما نمی توانید ویروس را از فردی که مبتلا به تب دنگی شده است بگیرید. انتقال این بیماری تنها از طریق نیش پشه آلوده بوده و افراد نمی توانند این بیماری را به یکدیگر منتقل کنند. در آزمایش ابتدا نمونه ای از خون شما مورد بررسی قرار می گیرد. شما با بررسی نمونه خون می توانید متوجه شوید که به این بیماری مبتلا شده اید یا خیر. اگر علائم تب دنگی را دارید و در منطقه ای بودید که پشه های حامل این ویروس در آنجا وجود داشتند بهتر است این آزمایش را در اولین فرصت انجام دهید.
ویروس دنگی در مناطقی از جهان که آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری دارند بسیار شایع می باشد. به عنوان مثال این ویروس در آمریکای جنوبی و مرکزی کارائیب از جمله پورتوریکو، جزایر ویرجین، ایالات متحده، آسیای خاورمیانه، جزایر اقیانوس آرام و آفریقا بسیار شدت گرفته است. طبق اظهارات اخیر مقامات وزارت بهداشت ایران اخیرا میزان ابتلا به تب دنگی در ایران افزایش یافته و افراد باید مراقبت های لازم برای جلوگیری از گزش توسط پشه آئدس که ناقل است را انجام دهند.
راه‌های پیشگیری از تب دنگی
بهترین راه پیشگیری از بیماری، جلوگیری از گزش توسط پشه‌های آلوده است. به ویژه اگر در منطقه گرمسیری یا مناطق هشدار زندگی می‌کنید یا به آنها سفر کرده‌اید، برای محافظت از خود کارهای زیر را انجام دهید:
- از محصولات دافع پشه استفاده کنید.
- وقتی بیرون هستید از پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند استفاده کنید.
- از توری پشه‌گیر برای درب‌ها و پنجره‌ها استفاده کنید.
- برای کاهش جمعیت پشه‌ها، باید مکان‌هایی را که در آن پشه‌ها تولیدمثل می‌کنند مانند قوطی یا گلدان‌هایی که آب را جمع می‌کنند از بین ببرید.
- سعی کنید به مناطقی که احتمال گزش توسط پشه آئدس در آنها وجود دارد مانند مرداب‌ها و محیط‌های با آب راکد نروید.
- به یاد داشته باشید که اگر پشه، فرد مبتلا را نیش بزند، آن پشه تا آخر عمر ناقل بیماری بوده و با گزیدن سایرین می‌تواند عفونت را به دیگر اعضای خانه نیز منتقل کند. پس اگر شخصی در خانه شما به تب دنگی مبتلا است، نسبت به کشتن پشه‌های محیط و جلوگیری از ورود آنها به منزل اقدام کنید.
درمان تب دنگی
این بیماری ویروسی درمان اختصاصی ندارد و اقدامات لازم برای مدیریت آن شامل حفظ وضعیت هیدراتاسیون، کنترل تب، استفاده از ضد دردها و ضد التهابات، و در صورت لزوم، سایر مراقبت‌های پزشکی است.
تب دنگی در گروه‌های خاص مانند کودکان، زنان باردار، و افراد با بیماری‌های مزمن، ممکن است به صورت شدیدتری ظاهر شود. کودکان از بین گروه‌های خاصی هستند که ممکن است به تب دنگی شدید حساس باشند. علت اصلی این حساسیت، سیستم ایمنی ناتوان و ضعف آنان در مقابل ویروس دنگی است. بنابراین، کودکان با تب شدید باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت لزوم، بستری شوند.
زنان باردار نیز به عنوان یک گروه خاص، در معرض خطر تب شدید قرار دارند. تب دنگی در دوران بارداری ممکن است به مشکلات جدی برای مادر و جنین منجر شود. بنابراین، زنان باردار باید از نحوه پیشگیری و مدیریت تب دنگی آگاه باشند و با پزشک خود مشورت کنند.
افرادی که دارای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های قلبی هستند، نیز در معرض خطر تب شدید قرار دارند. این افراد به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، کمتر قابلیت مقابله با ویروس دنگی را دارند. بنابراین، مدیریت مناسب تب دنگی و پیشگیری از عوارض جدی در این افراد بسیار حائز اهمیت است.
در صورت ابتلا به یاد داشته باشید که برای تسکین درد و تب فقط از استامینوفن استفاده کنید و از داروهای آسپرین، ژلوفن، دیکلوفناک و موارد مشابه خودداری کنید زیرا می‌توانند باعث خونریزی شوند.
